W polskiej szkole jest coraz więcej uczniów pochodzących z innych krajów i ich liczba będzie najprawdopodobniej rosła (według rocznika statystycznego GUS za 2010 rok w latach 2000–2010 do Polski przyjechało na pobyt tymczasowy lub stały ponad 81 tysięcy osób – a to tylko dane oficjalne). Prawo do nauki mają wszystkie dzieci, więc każdy nauczyciel może mieć uczniów pochodzących z kultur odmiennych od polskiej.
I chociaż przyjęta 2 kwietnia 2009 roku rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie uczenia dzieci imigrantów zaleca kształcenie nauczycieli w zakresie umiejętności międzykulturowych, to jednak najczęściej, i to nie tylko w Polsce, muszą oni sami sobie radzić z różnorodnością kulturową. Brakuje im narzędzi i umiejętności, by wprowadzać dzieci pochodzące z innych krajów w społeczność szkolną, działają intuicyjnie i czasami pomimo najlepszych chęci osiągają wyniki odwrotne do zamierzonych.
Co robić, by pomóc dzieciom imigrantów w nauce? Jak sprawić, by osiągały dobre wyniki, by poczuły się dobrze w nowej społeczności szkolnej? Warto zerknąć w stronę metod wypracowanych przez etnopsychoanalizę, z których korzystają już w Europie nauczyciele i pedagodzy pracujący z różnorodną kulturowo młodzieżą.
Pamiętajmy o zależnościach kulturowych
Na co dzień rzadko pamiętamy o tym, że większość naszych poglądów i przekonań, a nawet sposobów zdobywania wiedzy nie jest jedynie owocem doświadczenia czy lektury i przemyśleń, lecz także życia w określonym kręgu kulturowym. Uświadomienie sobie tej zależności pomaga przezwyciężyć obawy przed innymi modelami kulturowymi, poczuć się swobodnie w różnorodnej kulturowo grupie, lepiej komunikować z osobami pochodzącymi z kultur odmiennych od naszej. Nauczyciel, który jest świadomy swych zależności kulturowych, łatwiej poradzi sobie z włączaniem dzieci imigrantów do grupy, zapewnieniem im poczucia bezpieczeństwa, sprawieniem, że polubią polską szkołę.
Przydatna może okazać się np. znajomość różnic kulturowych w rozumieniu ról kobiety i mężczyzny oraz rodziny. Rzecz jasna, nie chodzi o studiowanie wszystkich dostępnych informacji, ale o znajomość kilku przykładów pozwalających pokazać, że polski model rodziny jest tylko jednym z wielu znanych ludzkości. Przy nadarzającej się okazji, np. po wywiadówce, warto porozmawiać z przedstawicielem rodziny ucznia o obowiązującej w niej hierarchii, dowiedzieć się, kto podejmuje decyzje, kto i za co odpowiada. Aby jednak uzyskać szczerą odpowiedź, nauczyciel musi wyraźnie dać odczuć swojemu rozmówcy, że zaakceptuje to, co usłyszy.
Istotne znaczenie ma też wiedza, że stosunek do nauki i zdobywania wiedzy również jest uzależniony od kręgu kulturowego. W polskiej szkole nauczyciele często stosują podejście eksperymentalne – zadają dzieciom pytania i oczekują, że one też będą je zadawać, a nawet zachęcają do tego. Z kolei według podejścia inicjacyjnego, charakterystycznego dla wielu kultur tradycyjnych, między innymi w Afryce Zachodniej, dzieci zdobywają wiedzę tylko wtedy, gdy są na to gotowe. Zgodnie z tym podejściem dziecko jest jak owoc, który wisi na drzewie, żywi się jego sokami i grzeje w słońcu, aż wreszcie dojrzewa.
Dziecko także dojrzewa powolutku, we właściwym tylko jemu rytmie, aż w pewnym momencie jest gotowe do nauki… Jeśli więc nauczyciel wezwie do szkoły ojca dziecka, które wciąż nie nauczyło się czytać, i usłyszy od niego, że nie ma czym się przejmować i wystarczy poczekać – nie musi to dowodzić obojętności dorosłego. Może natomiast świadczyć o tym, że w kręgu kulturowym, z którego on pochodzi, inaczej rozumie się proces zdobywania wiedzy. Warto wtedy poprosić go o wytłumaczenie, jak według niego człowiek się uczy, i zaproponować zastanowienie się nad tym, jak pomóc dziecku dojrzeć do zdobycia umiejętności.
Miejmy świadomość, jak złożona jest tożsamość kulturowa
Największy wpływ na tożsamość kulturową ma zazwyczaj kultura miejsca urodzenia i zamieszkania lub kultura wychowawców. Jak jednak dowodzą badacze t...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
