Déja vu to zjawisko, które z jednej strony, ze względu na swoją tajemniczą naturę i niezwykłość, wciąż intryguje naukowców i prowokuje do poszukiwania jego wyjaśnień. Z drugiej zaś, rzadkość jego występowania i niebywale ulotny charakter sprawiły, że pozostało na marginesie nauki i bardzo rzadko pojawia się w podręcznikach psychologii.
Pojęcie „déja vu” pochodzi z języka francuskiego i dosłownie oznacza „już widziane”. Określa ono każde subiektywnie nieadekwatne wrażenie podobieństwa bieżącego doświadczenia do nieokreślonej przeszłości. Déja vu z reguły jest doświadczeniem pojawiającym się spontanicznie i bardzo szybko przemijającym.
Nie wiadomo, kto po raz pierwszy użył terminu „déja vu” do opisania omawianego zjawiska. Wiadomo natomiast, że istotny, pionierski wkład w jego rozumienie wnieśli francuscy psychiatrzy w XIX wieku. W ciągu dwóch ostatnich stuleci déja vu opisywało wielu autorów, którzy nazywali je między innymi paramnezją, sentymentem preegzystencji, fantazmatem pamięci, pseudowspomnieniem. Wielokrotnie odnoszono się do tego zjawiska w literaturze pięknej. Pisarze i poeci byli zafascynowani déja vu, więc jego opisy wplatali w swoje dzieła. Uczynili to między innymi Charles Dickens („David Copperfield”), Lew Tołstoj („Wojna i pokój”), Marcel Proust („W poszukiwaniu straconego czasu”) i Joseph Heller („Paragraf 22”).
Dla większości osób doświadczenie déja vu jest znajome. Alan Brown z Southern Methodist University uważa, że wrażenia tego doznaje 67 proc. ludzi. Oznacza to, że prawie dwie trzecie z nas miało déja vu przynajmniej raz w życiu. Aż 20 proc. osób doświadcza go raz w miesiącu. Z badań wynika, że częściej pojawia się ono u młodych ludzi i wraz z wiekiem staje się rzadsze. Kobiety i mężczyźni doświadczają go z podobną częstotliwością. Zaobserwowano, że osoby wiele podróżujące mają więcej przeżyć déja vu niż te, które stale przebywają w jednym miejscu. Zjawisko to częściej też pojawia się u osób zmęczonych i chorych oraz u tych, które doznały emocjonalnej traumy czy używały środków halucynogennych.
Niezwykłość i ulotność déja vu inspirowały do poszukiwania jego wyjaśnień. Na przestrzeni ostatniego wieku powstało wiele teorii próbujących odpowiedzieć na pytanie, czym jest déja vu i skąd się bierze.
Aura lub opóźnienie
Pierwsza grupa wyjaśnień to wyjaśnienia neurologiczne, które odnoszą się bezpośrednio do pracy mózgu i układu nerwowego. Część badaczy łączy przeżycie déja vu z krótkotrwałą dysfunkcją w systemie nerwowym związaną z napadem padac...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
