Pojęcia: człowiek, czas i technika we współczesnym języku to powtarzająca się triada. Stosunek człowieka do dominującej techniki jest przedmiotem analiz przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, w tym również psychologii. Stosunek czasu do techniki ma liczne uwarunkowania kulturowe, indywidualne i sytuacyjne. Wielu przedstawicieli kultury zachodniej kategorie czasu i techniki wymienia łącznie, wskazując na ich silne powiązania. W analizach psychologicznych sygnalizowane są różne problemy, a niektóre z nich znajdują odzwierciedlenie w codziennym języku. Jakże często słyszymy narzekania: „nie zdążam”, „nie dotrzymuję terminów”, „działam pod presją czasu”, „cierpię z powodu braku czasu”, „żyję w pośpiechu”, „oczekuje się ode mnie, bym funkcjonował szybciej”, „żyję z zegarkiem w ręku”.
Postęp technologiczny zmienił nasz sposób życia. W pracy Szok przyszłości (1998) Alvin Toffler przedstawił i zilustrował dominujące trendy, w tym niemal wszechobecne w zachodnim świecie zjawisko przyspieszenia, z jego poważnymi następstwami jednostkowymi oraz społecznymi.
W badaniach psychologicznych czas stanowi jedną z podstawowych kategorii opisowych i wyjaśniających (Sędek, Bedyńska, 2010). Na gruncie specjalności eksperymentalnych bywa przedmiotem manipulacji, gdy operuje się różną długością ekspozycji zadań lub mierzy się szybkość wykonywania czynności oraz ich dynamikę. Psychologowie rozwoju rejestrują zmiany ontogenetyczne, czyli te dokonujące się podczas ludzkiego życia. Z kolei badacze zajmujący się różnicami indywidualnymi dokonują charakterystyki aktualnego zachowania, odpowiadając na pytanie: jak (szybko, rytmicznie) człowiek czyni to, co czyni. Zwolennicy ujęć klinicznych poznają m.in. skutki życia w stresie, także tym wywołanym deficytem czasu. Liczne badania poświęcone są też percepcji czasu (Zimbardo, 2009). Odrębny obszar stanowi chronopsychologia (Ciarkowska, 2001). Jej przedstawiciele koncentrują się na badaniu preferencji czasu podejmowanej aktywności. Bywa ona inicjowana w różnych godzinach, świadczy o tzw. predylekcji dobowej (tzw. sowy i skowronki). Psychologiczne studia nad czasem cechuje więc znaczna różnorodność i intensywność.
Następstwa pośpiechu
Jednym z wątków podjętych przez Alvina Tofflera jest zjawisko akceleracji, które obecne jest we wszystkich dziedzinach życia. W obszarze rozwoju poznawczego nazwane zostało efektem Jamesa Flynna, który dobrze jest opisany w podręcznikach psychologii rozwojowej oraz wychowawczej.
Znacznie mniej miejsca poświęcono w piśmiennictwie przyspieszeniu w sferze technologicznej. Najczęściej autorzy przedstawiają pozytywy, jak: doskonalenie urządzeń – ich wielofunkcyjność, ułatwienia w obsłudze, naprawie, oszczędność energii i czasu itp. Skróceniu uległ też czas upływający od opracowania wynalazków, poprzez ich praktyczne przełożenie oraz wdrożenie do upowszechnienia nowych rozwiązań. Znaczącej zmianie ulega także dynamika ludzkich zachowań: podejmowanie coraz większej liczby zadań w niezmiennych przecież jednostkach czasu oznacza krótszy czas ich trwania. Skrócenie biegu zdarzeń społecznych – międzyludzkich spotkań, rozmów, posiłków, modlitw, dialogów prowadzonych z samym sobą – przynosi też wiele negatywnych skutków w wymiarze jednostkowym i społecznym, w perspektywie bezpośredniej oraz odroczonej.
Jak pośpiech wpływa na funkcjono...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
