W ostatniej dekadzie uważność cieszy się coraz większą popularnością zarówno w prasie popularnej, jak i literaturze medycznej oraz dotyczącej psychoterapii i edukacji. Pochodząca sprzed 2600 lat idea uważności – bycia obecnym i świadomym bieżącej chwili – wchodzi obecnie do sal wykładowych, gabinetów terapeutycznych, szpitali, szkół i sal konferencyjnych w międzynarodowych korporacjach.
Istotą uważności jest powrót do przebywania w chwili obecnej i obserwowanie tego, co się wydarza. Uważność jest sposobem uczenia się bezpośredniego kontaktu ze wszystkim, co pojawia się w naszym życiu, dbania o siebie poprzez świadomą i systematyczną pracę z trudnymi emocjami, bólem, chorobą oraz codziennymi wyzwaniami.
Zwolennicy uważności przekonują, że każdy może odnieść korzyści z bycia bardziej uważnym. Według badań American Psychological Association wśród korzyści najczęściej wymienia się większą samokontrolę, obiektywizm, tolerancję, większą elastyczność, ogólne uspokojenie, zwiększenie koncentracji i jasności myślenia, wzmocnienie inteligencji emocjonalnej oraz zdolności do traktowania siebie i innych z życzliwością, akceptacją i współczuciem.
Uważność na zmęczenie
Zdaniem psychologów wypalenie zawodowe czy syndrom chronicznego zmęczenia czeka nawet 40 procent Polaków. Syndromem wypalenia zawodowego najbardziej zagrożeni są nauczyciele, pracownicy służby zdrowia oraz opieki społecznej.
Praca nauczycieli należy do najbardziej stresogennych. Jest niezwykle odpowiedzialna, pełna codziennych wyzwań, wymaga koncentracji, pełnego zaangażowania i stałego kształcenia się. Do tego dochodzi rosnąca liczba uczniów z problemami emocjonalnymi, sprawiających trudności wychowawcze. Badania pokazują, że poziom stresu doświadczanego przez nauczycieli można porównać ze stresem kontrolerów lotu i lekarzy. W USA prawie połowa nauczycieli rezygnuje z zawodu i opuszcza szkoły w ciągu pierwszych pięciu lat pracy. Dane z naszego kraju prawdopodobnie byłyby podobne.
Praktykowanie uważności może skutecznie przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu nauczycieli. Przeprowadzone w 2010 roku badania Marka Williamsa, Normana Farba i innych dowiodły, że uczestnicy ośmiotygodniowego programu redukcji stresu opartego na uważności (MBSR – mindfulness-based stress reduction program) znacznie mniej się niepokoili, mieli mniej myśli depresyjnych i somatycznych objawów stresu. Wyniki badań wyraźnie wskazują, że praktykowanie uważności podnosi poziom pozytywnych emocji, obniża poziom rozdrażnienia i negatywnych emocji.
W USA prowadzone są programy dla nauczycieli, opracowane na bazie uważności: Cultivating Awareness and Resilience in Education (CARE) – („Utrzymywanie świadomości i odnowa w edukacji“). Uczestniczący w tych programach nauczyciele wprowadzają uważność do swojego życia oraz do nauczania. „To niesamowite! To było zaskakujące” – komentowała Susan, jedna z uczestniczek programu, nauczycielka w gimnazjum. „Zamiast podnieść głos, starałam się wziąć głęboki wdech i uspokoić się. Nie mogę uwierzyć, jak dobrze to zadziałało. Uczniowie też zaczęli się uspokajać”.
Świadome reakcje
Techniki oparte na uważności (Mindfulness-based interventions) mogą być tym, czego nauczyciele bardzo potrzebują. Mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem związanym z trudnymi emocjami, przeżywanymi w interakcji uczeń – nauczyciel oraz w relacji z przełożonymi, współpracownikami i organizacją.
Badania pokazują, że podnoszenie poziomu świadomości wpływa na poprawę funkcjonowania psychicznego w wielu obszarach. Uważność wzmacnia wewnętrzną regulację radzenia sobie z psychologicznym dystresem, poprawia ogólne samopoczucie oraz współczucie, akceptację siebie i innych. Uważność może pomóc nauczycielom w dawaniu emocjonalnego wsparcia uczniom. Uczy też, jak kreować tę szczególną perspektywę, przestrzeń, która pozwala na właściwą reakcję, komunikowa...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
