Pozycja dziecka w grupie rówieśniczej zaskakująco często decyduje o jego przyszłych losach. Dzieci popularne w grupie mają zaufanie do siebie, są samodzielne i wrażliwe na potrzeby innych. Mają dużo energii, aktywnie uczestniczą w wydarzeniach społecznych, lepiej radzą sobie z nauką i są generalnie szczęśliwsze.
Dzieci niepopularne to dzieci lekceważone – wycofane, izolowane, nieśmiałe, pogrążone jak gdyby w letargu. Są też dzieci odrzucane – nieakceptowane lub nawet znienawidzone przez rówieśników, zazwyczaj z powodu nadmiernej agresji, niepotrafiące współpracować i zakłócające codzienne kontakty. O ile ta druga grupa łatwo przyciąga uwagę dorosłych, o tyle pierwsza jest często niedostrzegana. Jednak obie grupy wymagają szczególnego wsparcia i uwagi.
Dzieci nieakceptowane bardzo często oczekują pomocy w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji. W jednej z ankiet na pytanie: „Czy chciałbyś, aby pomógł ci specjalista od przyjaźni, gdyby taki pracował w szkole?” aż 48 proc. dzieci słabo akceptowanych odpowiedziało „tak”, a 38 proc. – „być może”. Im bardziej dziecko jest wycofane, tym bardziej oczekuje pomocy ze strony dorosłych. Deficyty w zakresie umiejętności społecznych, które pojawiają się u dzieci wychowywanych w rodzinach dysfunkcjonalnych (np. nadmiernie opiekuńczych, niekoniecznie patologicznych), mogą być zmniejszane przez inne osoby znaczące, które stworzą odpowiednie doświadczenia korygujące. Również poza rodziną (choć udział rodziny w tym przedsięwzięciu znacznie zwiększa jego skuteczność) można tak wpływać na zmianę sposobu myślenia i zachowania dziecka niepopularnego, aby udoskonaliło swoje umiejętności społeczne i zdobyło lepszą pozycję w grupie.
Dlatego musimy zająć się tym problemem, aby wesprzeć dzieci odrzucone i pomóc im zdobyć korzystną pozycję w grupie rówieśniczej. I warto to robić stosunkowo wcześnie, najlepiej już na początkowym etapie nauki szkolnej. Badania wykazują, że to, jak dużą sympatią cieszą się dzieci dziewięcioletnie w swojej grupie rówieśniczej, pozwala zaskakująco dokładnie przewidzieć możliwości pojawienia się zaburzeń psychicznych w momencie, gdy młody człowiek osiąga wiek 18 lat.
Dzieci niepopularne przejawiają znacząco gorsze przystosowanie do funkcjonowania w szkole – częściej wagarują i porzucają szkołę przed jej ukończeniem. Martin E.P. Seligman, profesor psychologii na University of Pennsylwania, potwierdził, jak istotny jest wpływ ważnych dorosłych w kształtowaniu optymistycznego stylu wyjaśniania zdarzeń, a tym samym w nauce zaradności dzieci w sytuacjach społecznych. Jednocześnie wykazał, że pesymistyczny styl wyjaśniania zdarzeń (zarówno sukcesów, jak i porażek) zwiększa ryzyko depresji, prowadzi do obniżenia stanu zdrowia i niższych osiągnięć szkolnych. Kształtowanie i rozwijanie społecznych umiejętności dzieci powinno więc stać się priorytetem. Niestety, obserwacja codziennej praktyki wielu naszych szkół i innych placówek wychowawczych pokazuje, iż dzieje się to stanowczo zbyt rzadko.
Stopień skuteczności programów podnoszenia atrakcyjności towarzyskiej u nieakceptowanych dzieci wynosi od 50 do 60 proc. Najlepsze efekty przynoszą tego typu oddziaływania w grupach dzieci w wieku 8-10 lat. Dlatego niezwykle ważne jest zainteresowanie i zdopingowanie nauczycieli nauczania zintegrowanego do uczenia dzieci umiejętności społecznych na równi z nauką czytania i pisania.
Już tylko te pobieżnie przedstawione argumenty uzasadniają – naszym zdaniem pilną – konieczność wprowadzenia do polskiego systemu edukacji licznych działań profilaktycznych i korekcyjnych dotyczących tego obszaru.
Jak rozpoznać stopień społecznego dostosowania dziecka? Ważny jest poziom akceptowania dziecka przez grupę rówieśniczą, ale ważne jest też, czy dziecko ma przyjaciela i czy taka przyjacielska relacja zapewnia wsparcie, pełne zaufania przymierze, intymność i towarzystwo. A więc, mówiąc po prostu, liczy się jakość przyjaźni. Posiadanie dobrego przyjaciela, na którym można polegać, stanowi silnie działające zabezpieczenie przeciwko niszczącemu poczuciu osamotnien...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
