SŁOWA, OBRAZY, DŹWIĘKI 24

Wstęp

KRZYSZTOF GEDROYĆ przygląda się reakcjom na dzieła sztuki, a BRONISŁAW MAJ analizuje wiersz Włodzimierza Szymanowicza.

Bitwa o kult w galeriach

Figura papieża przygnieciona meteorytem Maurizio Catelana w Zachęcie, krzyż Doroty Nieznalskiej w galerii Wyspa w Gdańsku, protest Akcji Katolickiej przeciwko ścinaniu głowy figurze Chrystusa w przedstawieniu „Konopielka” w Białymstoku, decyzja prezydenta Białegostoku, by usunąć z Galerii Arsenał instalację Piotra Kurki, bowiem przedstawia ona figurki księży w niewłaściwym otoczeniu... Decyzję tę prezydent podjął na wniosek radnej LPR, która stwierdziła, że dzieło „obraża uczucia religijne”. Co łączy te zdarzenia?

Czy to nam się podoba, czy nie, sztuka nie zaczyna się i nie kończy na pokazywaniu ładnych krajobrazów, nastrojowych portretów, sympatycznych martwych natur. Wymaganie, aby dzieła były tylko ładne, przyjemne, „estetyczne”, jest myśleniem życzeniowym, sprowadza sztukę do roli dekoracji – szlaczek na falbance, kolorowy gzyms na fasadzie...

Najlepsze dzieła celnie komentują świat. Pokazują nasze życie, myślenie, to, jak się nawzajem postrzegamy. Nierzadko sztuka występuje przeciwko konkretnym postawom politycznym, przeciwko okularom, przez które politycy oglądają świat. Polityka – zwłaszcza agresywna – jest narzucaniem doraźnego światopoglądu, „świato-oglądu”. Sztuka i polityka toczą spór o to, co jest w człowieku najważniejsze. W sztuce idzie zazwyczaj o wolność pojedynczego człowieka, nierzadko o ten szczególny rodzaj wolności, który nazywamy wolnością wewnętrzną. Polityka jest domeną konieczności i działania zbiorowego, często podszytą pragnieniem dominowania, przekonania innych do swojej wersji świata. Ingerencje polityków w sztukę wyrażają wolę, by sztukę uczynić służebnicą polityki.
Wbrew pozorom, wbrew uproszczeniom, obok siebie mogą istnieć bardzo różne wersje świata, różni ludzie mogą zgłaszać i upowszechniać swoje punkty widzenia. Tego właśnie dotyczy zapis o wolności wypowiedzi zawarty w konstytucji – umowie społecznej mówiącej o tym, jakimi normami się posługujemy. Konstytucja zapewnia prawo publicznego wyrażania swoich poglądów, także w sztuce. Na straży tych praw stoją sądy. Jeśli nie podoba ci się moje spojrzenie na świat, możesz mi przeciwstawić swoje, jednak nie możesz zabronić mi głosić mojego. Oczywiście w przypadkach, gdy mamy do czynienia z nawoływaniem do nienawiści, gdy upublicznianie przekonań narusza fundamenty zgody i współpracy społecznej, gdy czyjeś wypowiedzi ośmieszają, obrażają twoją religię – wtedy możesz zwrócić się do sądu o zakazanie ich głoszenia. Tylko sąd ma prawo taką decyzję podjąć. Inne sposoby ograniczania dostępu do sztuki są łamaniem prawa.

Czym są uczucia religijne? Na czym polega ich szczególny charakter? Przez uczucia religijne rozumie się w mowie potocznej bardzo różne sprawy. Owa dowolność pozwala, niestety, na używanie tego terminu w zależności od doraźnych potrzeb. Termin ten raz jest bronią przed agresją wobec religii, innym razem staje się narzędziem w walce o narzucenie religijnego światopoglądu.

Religia jest zapewne czymś innym niż wiara. Religię odnosimy raczej do zachowań, rytuałów służących podtrzymywaniu i rozwijaniu wiary. Wiara zaś to sfera najgłębszego spotkania z Bogiem. Religia...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI