Skup się na uczniu!

Carl Ransom Rogers (1902-1987) to amerykański pedagog, psycholog i psychoterapeuta, czołowy reprezentant psychologii humanistycznej, twórca terapii zorientowanej na klienta, prekursor terapeutycznych grup spotkaniowych i propagator kształcenia nauczycieli i wychowawców w zakresie „kontaktów pomocnych”. Jego poglądy wywarły olbrzymi wpływ na rozwój koncepcji psychologiczno-pedagogicznych i edukacyjno-klinicznych, głównie na tworzenie alternatywnych szkół i klinik psychiatrycznych. Rogers był nie tylko praktykiem, ale również zajmował się systematycznymi badaniami nad efektami oddziaływań pedagogicznych i psychoterapeutycznych. W pracy badawczej zgromadził wokół siebie wielu uznanych pedagogów i psychologów.

Nauczanie nastawione na ucznia

W modelu edukacji Rogersa najważniejszy staje się klimat psychologiczny, sprzyjający wyzwalaniu odpowiedzialności i samodzielności każdego ucznia. Źródłem zmian w zachowaniu ucznia powinna być jego własna zdolność do rozwoju, umiejętność uczenia się na podstawie indywidualnych doświadczeń. Według Rogersa, nie można ucznia zmieniać, gdyż zachęcanie go do zmiany dotychczasowego zachowania i tzw. dobre rady nie przynoszą spodziewanych efektów. Można jednak zadbać o stworzenie klimatu służącego dynamizowaniu rozwoju ucznia, sprzyjającego zmianie nieodpowiednich sposobów postępowania i reagowania oraz właściwemu kształtowaniu cech osobowości.

Tworzenie takiego klimatu Rogers nazwał „ułatwianiem” (facilitation). Wychowawca, nauczyciel czy terapeuta jest „ułatwiaczem” (facilitatorem), a nie nieomylnym i wszystkowiedzącym ekspertem, który narzuca uczniowi sposób postępowania i myślenia. Nauczyciel powinien demonstrować postawy i stany emocjonalne w taki sposób, by uczeń mógł bez problemu odczytywać, że wynikają one ze szczerych nastawień „facilitatora”. Najważniejsze z tych postaw to – zdaniem Rogersa – wrażliwe, empatyczne rozumienie uczuć i oczekiwań ucznia, ciepło, całkowita akceptacja jego osoby oraz osobista autentyczność nauczyciela. Tylko w takiej atmosferze uczeń ma szanse i właściwe warunki, by podejmować cenne i samodzielne decyzje o swoim zachowaniu i jego modyfikacji czy głębszej zmianie.

Po pierwsze: człowiek

Carl Rogers tak wykłada zasady pracy metodą Podejścia Skoncentrowanego na Osobie, czyli modelu PCA (Person Centered Ap­proach):
•    Nauczyciel ufa sobie i innym w stopniu pozwalającym wierzyć, że uczniowie, tak jak on, myślą o sobie i uczą się dla swego interesu.
Jeśli to wstępne kryterium jest spełnione, wtedy można realizować następne wymagania modelu PCA:
•    Nauczyciel dzieli się z uczniami, ich rodzicami i władzami szkolnymi odpowiedzialnością za przebieg i wyniki nauczania, np. klasa szkolna staje się odpowiedzialna za realizację programu nauczania.
•    Nauczyciel zapewnia ogół materiałów do uczenia się, czerpiąc je nie tylko z podręczników i materiałów źródłowych, lecz także bazując na własnych doświadczeniach i wiedzy.
•    Uczeń samodzielnie lub we współpracy z innymi opracowuje i rozwija swój indywidualny program uczenia się. Wybiera kierunek swojej edukacji z pełną świadomością odpowiedzialności i następstw tej decyzji.
•    W klasie szkolnej sukcesywnie powstaje atmosfera sprzyjająca uczeniu się. Na początku jest ona inspirowana przez nauczyciela. Później, wraz z postępem procesu edukacji, coraz częściej kreują go dla siebie sami uczniowie. Wzajemne uczenie się staje się tak istotne, jak czerpanie wiedzy z podręczników, filmów, doświadczeń zawodowych i społecznych.
•    Wszystko koncentruje się na utrzymaniu stałego przebiegu procesu edukacji. Treści programowe, choć istotne, stają się drugoplanowe. Skuteczność mierzy się na podstawie oceny, czy uczeń uzyskał widoczny postęp w uczeniu się „jak się uczyć” tego, co pragnie zgłębić i przyswoić.
•    Zewnętrzna dyscyplina zostaje zastąpiona samodyscypliną.
•    Ocena przebiegu nauki jest dokonywana przez samego ucznia oraz dopełniana informacjami zwrotnymi płynącymi od inny...