Badania dowodzą, że odsetek Polaków deklarujących niechęć wobec Żydów spadł w ciągu ostatnich 20 lat z 41 do 20 procent (A. Jasińska-Kania, „Bliscy i dalecy. Studia nad postawami wobec innych narodów, ras i grup etnicznych”). Ta zmiana niewątpliwie cieszy. Czy jednak nie jest ona powierzchowna? Może bowiem wynikać z coraz bardziej powszechnej w polskim społeczeństwie normy politycznej poprawności, która piętnuje wszelkie przejawy antysemityzmu i powstrzymuje nas przed wyrażaniem niechęci wobec Żydów.
Pomimo ujawniania w ankietach pozytywnych postaw wobec Żydów wielu Po-laków jest w stanie przytoczyć negatywne skojarzenia z nimi związane, mówiące na przykład o ich „skąpstwie” i „chęci posiadania władzy na świecie”, o wpływie „finansjery żydowskiej” i o „żydowskim lobby”. Skojarzenia te mogą być nabywane bezwiednie w dzieciństwie. Ktoś jako dziecko mógł na przykład widzieć, że dziadek reagował wrogością, gdy słuchał
w radiu wypowiedzi na temat Żydów.
Możemy mieć jednocześnie dwie postawy wobec Żydów: jedną jawną, poprawną i deklarowaną w badaniach, drugą zaś utajoną, pełną uprzedzeń i wynikającą z nieświadomych negatywnych skojarzeń. Kiedy ujawnia się utajona postawa? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, przeprowadziłem kilka eksperymentów. Najpierw badałem jawne i utajone postawy wobec Żydów u studentów Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Potem studenci rozmawiali z eksperymentatorem, który był im przedstawiony jako Żyd. Następnie mieli go ocenić jako rozmówcę. Zgodnie z pozytywnymi jawnymi postawami studenci ocenili rzekomego Żyda bardzo korzystnie. Badacze dostrzegli jednak także ich niewerbalne reakcje, na przykład mruganie oczami, dystans utrzymywany podczas rozmowy. Zauważyli, że im ktoś był bardziej nieświadomie uprzedzony, tym dalej siadał od rozmówcy i częściej mrugał oczami, co jest traktowane jako przej...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
