Jak radzić sobie z agresją, przemocą i konfliktami w środowisku szkolnym? Odpowiedzi na to pytanie niewątpliwie wciąż poszukujemy. Jedną z metod, którą przedstawiłam czytelnikom w poprzednim numerze „Psychologii w Szkole”, jest mediacja. Dziś chciałabym podzielić się swoim doświadczeniem i wiedzą na temat konferencji sprawiedliwości naprawczej, czasem nazywanej „siostrą mediacji”. Pracując z uczniami szkół, w których wprowadzałam mediację rówieśniczą, proponowałam również tę metodę. Uczniowie odnajdywali się w niej bez trudu.
Sprawiedliwość naprawczą propaguje na całym świecie nowozelandzki ksiądz Jim Consedine, który przez wiele lat był kapelanem więziennym. Tak pisze o tej idei: „Potrzebna jest nam filozofia, która karanie zastępuje pojednaniem, zemstę na sprawcach – pomocą dla ofiar, alienację i nieczułość – wspólnotą i zjednoczeniem, negatywizm i destrukcję – naprawą, przebaczeniem i łaską. Taka jest filozoficzna baza sprawiedliwości naprawczej”.
Idea sprawiedliwości naprawczej
Sprawiedliwość naprawcza to poszukiwanie rozwiązań sytuacji konfliktowej przez strony, których ona dotyczy, przy udziale tych, którzy chcą pomóc (członków społeczności lokalnej, np. klasy czy szkoły, dzielnicy, gminy) i innych osób wspierających (np. przyjaciół, członków rodzin, wychowawców, nauczycieli). W konferencji mogą brać udział również przedstawiciele organizacji czy instytucji, które chcą i mogą pomóc w wypracowaniu uzgodnień, a potem we wprowadzaniu ich w życie (działacze organizacji pozarządowych, policjanci, kuratorzy itp.).
Sprawiedliwość naprawcza nie koncentruje się na karaniu. Interesuje ją naprawienie szkody, wyrządzonej konkretnemu człowiekowi lub społeczności. Naprawienie szkody może mieć wymiar zarówno materialny, jak i psychologiczny. To jedna z najistotniejszych różnic pomiędzy sprawiedliwością naprawczą a systemami opartymi ma sformalizowanym wymierzaniu kary przez neutralne osoby czy instytucje. Jakie są inne różnice?
Istota postępowania. W tradycyjnym postępowaniu, opartym na sprawiedliwości karnej, poszukujemy winnego danej sytuacji. Kierując się sprawiedliwością naprawczą,
myślimy o sposobach naprawienia szkody i rozwiązania problemu. W pierwszym rodzaju działań koncentrujemy się na tym, co się już stało, w drugim skupiamy się na przyszłości, na którą mamy realny wpływ. Ustalamy, co zrobić, aby podobne zdarzenia nie miały miejsca w przyszłości.
Wyrządzona szkoda. W podejściu opierającym się na sprawiedliwości karnej szkoda zostaje „naprawiona” przez ukaranie sprawcy, na którym zazwyczaj koncentruje się uwaga. W sprawiedliwości naprawczej szkodę naprawia sprawca, a uwaga skupia się nie tylko na nim, ale również na pokrzywdzonym.
Kara i zadośćuczynienie. W przypadku sprawiedliwości karnej osoba występująca w roli arbitra (sędzia, dyrektor, nauczyciel) rozstrzyga o rodzaju kary, opierając się na
regulacjach (ustawy, regulaminy itp.) ustalonych często bez udziału tych, których mają dotyczyć. W przypadku sprawiedliwości naprawczej normą jest zadośćuczynienie. O jego formie decydują przede wszystkim pokrzywdzony i sprawca.
Sprawca – społeczność. Karanie sprawcy bardzo często prowadzi do osłabienia jego relacji ze społeczeństwem – zwłaszcza gdy zostaje od niego odizolowany. Naprawianie szkody zakłada wzięcie odpowiedzialności za popełniony czyn i współdziałanie z pokrzywdzoną stroną. Dzięki temu relacje sprawcy z otoczeniem mogą się wzmocnić. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z sytuacją „wygrany–przegrany”, natomiast w drugim wygrywają obie strony, bowiem dzięki współpracy rozwiązują problem.
Korzyści z konferencji
Dzięki czynnemu udziałowi w poszukiwaniu rozwiązań uczeń-sprawca współdecyduje o sposobie zakończenia konfliktu, proponując formy zadośćuczynienia. Z punktu widzenia zadań szkoły jest to działanie wychowawcze wobec wszystkich uczestników zdarzenia.
Ud...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
