Dolegliwości somatyczne mogą być jedną z form „wyrażania” nieprawidłowości dotyczących sfery psychicznej, a zaburzeniom psychicznym mogą towarzyszyć objawy somatyczne. Z drugiej strony przewlekła choroba somatyczna może też prowadzić do zaburzeń sfery psychicznej lub występować równolegle z nimi.
Psychosomatyka jest dziedziną wiedzy, umiejscowioną na pograniczu nauk psychologicznych oraz medycznych, przez co w swoim postępowaniu rozpatruje zależności, jakie zachodzą między właściwościami psychicznymi a stanem somatycznym człowieka, szczególnie w sytuacji choroby. Termin psychosomatyka nie jest określeniem w pełni precyzyjnym i stosowany jest w literaturze w różnych kontekstach i znaczeniach. Pierwotnie dotyczył grupy chorób, w których stan fizyczny pacjenta jest bardziej związany z czynnikami psychicznymi niż tylko przez obciążający psychikę fakt bycia chorym. Zaliczano do nich choroby psychosomatyczne, w których patogenezie udział emocji, osobowości i stresu są oczywiste, a czasami dominujące w obrazie choroby (Adsett, 2006; Borys, 2006).
Współczesne podejście do psychosomatyki
Podejście psychosomatyczne współcześnie zakłada konieczność zintegrowanego ujmowania w badaniach i praktyce medycznej chorób z uwzględnieniem ich biopsychospołecznych ram (Jakubowska-Winecka, Włodarczyk, 2007). W każdej chorobie somatycznej możemy bowiem doszukać się elementu psychologicznego, tak jak w chorobie psychicznej nierzadko zdarzają się liczne symptomy fizyczne. W literaturze dotyczącej tego zagadnienia znaleźć można liczne definicje i kryteria rozpoznania jednostek chorobowych opisywanych jako psychosomatyczne (Orzechowska, Gałecki, 2014; Tudorowska, 2016). Ponadto autorzy często zamiennie używają terminów: zaburzenie i choroba psychosomatyczna. Część koncepcji wskazuje przy tym, że zjawisk psychosomatycznych nie można ograniczać wyłącznie do chorób. Według koncepcji psychoanalitycznych w przebiegu objawów psychosomatycznych ciało staje się „zabawką umysłu”, a spektrum objawów ograniczone jest jedynie przez wiedzę i wyobraźnię pacjenta. Zgodnie z tą koncepcją uczucia nigdy nie są wyłącznie psychiczne lub wyłącznie fizyczne (McDougal, 2014).
Lipowski w latach 80. (1986) zauważył, że współczesne rozumienie psychosomatyki powinno uwzględniać przede wszystkim:
- ścisłą współpracę psychologii z naukami medycznymi,
- odejście od etiologicznego ujmowania chorób, zwrócenie uwagi na relację,
- zmianę w sposobie postrzegania pacjenta, który nie jest już tylko prostym układem przyczynowo-skutkowym i biernym obiektem leczenia,
- indywidualne i subiektywne doznania pacjenta chorującego, jego sytuację psychospołeczną,
- jedność psychofizyczną: objawy nigdy nie są wyłącznie psychiczne ani wyłącznie somatyczne,
- określone zmienne psychologiczne (procesy emocjonalne, cechy osobowości, stres itd.), które mogą poprzedzać i modyfikować przebieg schorzenia organicznego,
- czynniki psychospołeczne, które w konstelacji z czynnikami biologicznymi odgrywają znaczącą rolę w powstawaniu i rozwoju wszystkich chorób somatycznych, ...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
