Przygotować dzieci do życia

Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827) nazywany jest ojcem elementarnej szkoły ludowej i prekursorem pedagogiki społeczno--opiekuńczej. Trudno przecenić jego wpływ na teorię i praktykę pedagogiczną XIX wieku. Był jednym z najpopularniejszych w Europie nauczycieli i wychowawców, a jego osiągnięcia stały się powszechnie znane. Każdy, kto zamierzał reformować lub udoskonalać ówczesną „pedagogikę”, zaczynał od zapoznania się z osiągnięciami Pestalozziego i to najczęściej w miejscu jego działalności. Do Burgdorf, a później Iverdon ciągnęły istne pielgrzymki pedagogów, wśród których znalazł się także Polak Józef Jeziorowski, reformator kształcenia nauczycieli w Królestwie Polskim. Sam Pestalozzi rozumiał i doceniał wagę swoich osiągnięć, stąd też starał się je propagować, publikując swoje koncepcje i organizując seminarium dla nauczycieli. Kierunek dydaktyczno-wychowawczy, jaki stworzył, nazwano pestalocyzmen, a do najwybitniejszych pestalocystów zaliczamy Jana Fryderyka Herbarta, Fryderyka Wilhelma Froebla i Adolfa Disterwega.

Życie i działalność

Pestalozzi był Szwajcarem. Urodził się12 stycznia 1746 roku w Zurychu. Wcześnie osierocony przez ojca, wychowywał się pod opieką służącej; była to prosta kobieta, która zaszczepiła w chłopcu zainteresowania wsią i uwrażliwiła na panujące stosunki społeczne. Dalsze kształtowanie osobowości i przekonań Pestalozziego dokonało się pod wpływem dzieł J.J. Rousseau i radykalnego środowiska Zurychu, z którym związał się w okresie studiów w Collegium Carollinum. Zadebiutował artykułami, w których krytykował ówczesną rzeczywistość społeczną i stawał w obronie praw ludu. Wcześnie doszedł do przekonania, że oświata może wyzwolić lud i podnieść go na wyższy poziom moralny i umysłowy. Uznany za radykała, został na krótko osadzony w więzieniu. \

Po zwolnieniu, w roku1768 poślubił bogatą i wykształconą Annę Schulthess. Posag żony umożliwił mu podjęcie działalności na własny rachunek. Zapewne pod wpływem Rousseau i ówczesnych doktryn ekonomicznych postanowił zostać rolnikiem. Założył majątek Neuhof, który zamiast spodziewanych zysków zaczął jednak przynosić straty. Wtedy Pestalozzi powrócił do swoich dążeń naprawy istniejącej rzeczywistości społecznej oraz poprawy losu najbiedniejszych i postanowił w swoim majątku zatrudnić sieroty, którym za pracę ofiarował opiekę i nauczanie. Okazało się jednak, że praca dzieci nie wystarcza do uratowania zakładu rolno-opiekuńczego, jakim stało się Neuhof. Pomimo apeli do „przyjaciół ludzkości” zakład został zamknięty.

To pierwsze doświadczenie pedagogiczne miało kolosalne znaczenie dla dalszej działalności Pestalozziego. W Neuhof odkrył w sobie talenty pedagogiczne, przekonał się, że wychowanie i nauczanie to obszar, w którym może odnieść sukcesy i znaleźć satysfakcję. Później, tworząc kolejne zakłady, na uwadze będzie miał w pierwszej kolejności opiekę i wychowanie dzieci, a praca stanie się tylko jedną z metod wychowawczych.

Po upadku Neuhof, Pestalozzi poświęcił się pisarstwu. W 1789 r. ukazały się Wieczory pustelnika – pierwsza próba syntezy dotychczasowych doświadczeń pedagogicznych i sformułowania zasad własnej pedagogiki. Rozgłos przyniosła mu powieść Leonard i Gertruda, za którą w 1792 r. otrzymał nagrodę rewolucyjnych władz francuskich. Powieść, odbiera...