Umiejętność czytania ze zrozumieniem jest podstawą skutecznego uczenia się, ponieważ większość informacji, które musimy lub chcemy zapamiętać, dociera do nas w postaci tekstów pisanych. Dlatego dzieci równolegle z rozwojem umiejętności czytania w pierwszych klasach szkoły podstawowej powinny zdobywać wiedzę na temat tego, co to znaczy rozumieć tekst i jaka jest rola rozumienia materiału w procesie jego zapamiętywania.
Uczniowie często myślą, że jeśli potrafią samodzielnie powtórzyć przeczytane treści, to znaczy, że się ich nauczyli, a więc spełnili oczekiwania nauczyciela. Dlatego zapamiętanie materiału oraz wyrecytowanie go staje się dla nich najważniejszym, a niekiedy jedynym celem nauki. Nie przywiązują wagi do zrozumienia tego, co zapamiętali. Takie mechaniczne uczenie się szybko wchodzi w krew i w przypadku dzieci obdarzonych dobrą pamięcią może nawet przynosić wymierne rezultaty w postaci dobrych ocen. Jednak zdobywana w ten sposób wiedza jest mocno ograniczona.
Po pierwsze, dzieci bardzo szybko zapominają to, czego nie rozumieją. Po drugie, nie potrafią przetwarzać przyswojonych w ten sposób informacji – wystarczy nieznacznie zmienić treść pytania, a nie będą wiedziały, co mają odpowiedzieć. Przezwyciężenie takiego mechanicznego sposobu nauki jest możliwe tylko wówczas, jeśli uczniowie przekonają się, że bez zrozumienia przyswajanych treści nie ma mowy o szybkim i skutecznym uczeniu się, a tym bardziej o ich przetwarzaniu. Uczeń, który rzeczywiście zrozumiał to, czego się uczył, potrafi układać pytania dotyczące omawianego materiału, wyjaśniać przedstawione w nim zagadnienia, wyróżniać najważniejsze informacje oraz trafnie przewidywać, czemu będzie poświęcona kolejna partia.
Aby pomóc uczniom, nauczyciele często stosują rozmaite techniki czytania ze zrozumieniem oraz samego uczenia się. Jedną z nich jest procedura „wzajemnego uczenia się”, opracowana przez amerykańską pedagog Annemarie Sullivan Palincsar z University of Michigan.
Na czym polega wzajemne uczenie się?
Istotą tej procedury jest dyskusja między nauczycielem a uczniami na temat tekstu, podzielonego na fragmenty w taki sposób, aby przy każdym z nich możliwe było wykorzystanie czterech strategii: przewidywania, stawiania pytań, wyjaśniania i podsumowania. Podczas wzajemnego uczenia się nauczyciel i uczniowie wymieniają się również rolą prowadzącego dyskusję, co zwiększa zainteresowanie dzieci zdobywaniem wiedzy oraz ich poczucie odpowiedzialności za własny proces uczenia się.
Kluczowymi elementami procedury wzajemnego uczenia się są:
- przekazanie uczniom dokładnych i precyzyjnych instrukcji dotyczących stosowania poszczególnych strategii – obejmują one nie tylko wiedzę deklaratywną, ale również proceduralną oraz warunkową;
- stopniowe przenoszenie odpowiedzialności za proces uczenia się z nauczyciela na uczniów;
- wzmacnianie zdolności harmonijnego stosowania wszystkich technik wchodzących w skład procedury wzajemnego uczenia się.
Każdy element pełni równorzędną rolę w procesie pogłębiania zdolności czytania ze zrozumieniem, a w konsekwencji skutecznego uczenia się.
Pierwszy polega na dokładnym wyjaśnieniu przez nauczyciela, czym są poszczególne strategie wzajemnego uczenia się i dlaczego warto je wykorzystywać, oraz zademonstrowaniu uczniom praktycznego sposobu ich stosowania (wiedza deklaratywna). Uczniowie powinni poznać kolejne kroki wprowadzania danej strategii (wiedza proceduralna). Muszą też wiedzieć, kiedy i dlaczego należy stosować określoną strategię, bowiem dzięki temu z czasem będą umieli „przenosić” umiejętność jej stosowania na inne sytuacje (wiedza warunkowa).
Drugim elementem, równie ważnym jak przekazywanie instrukcji, jest s...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
