Co to jest inteligencja? W tradycyjnym rozumieniu mierzona jest testami i wyrażana pod postacią jednego wskaźnika, znanego pod nazwą IQ. Umownie można określić ją jako inteligencję „poznawczą”, bo od niej zależy trafność spostrzegania, szybkość zapamiętywania, łatwość nabywania kompetencji werbalnych, biegłość w posługiwaniu się językiem, sprawność logicznego myślenia i inne zdolności ważne dla efektywnego rozwiązywania zadań szkolnych czy zawodowych. Tak pojmowana inteligencja na pewno jednak nie jest jedynym wyznacznikiem sukcesów. Gdyby tak było, nie spotykalibyśmy się z przypadkami wybitnych intelektualnie osób funkcjonujących znacznie poniżej posiadanych możliwości umysłowych oraz ludzi intelektualnie przeciętnych z... dużymi osiągnięciami.
Psychologowi mierzącemu poziom IQ nie uda się stwierdzić, czy i jak badana przez niego osoba poradzi sobie w realnych warunkach życiowych, bo tradycyjnie rozumiana inteligencja nie obejmuje pewnych ważnych z tego punktu widzenia predyspozycji.
Inteligencja zmobilizowana
O jakich predyspozycjach mowa? Jedną z nich, bardzo istotną, jest umiejętność mobilizowania się do działania, pokonywania napotykanych trudności, przezwyciężania własnych słabości i skupiania się na wykonaniu zadania. Działamy efektywnie, gdy jesteśmy odpowiednio pobudzeni psychofizjologicznie. To pobudzenie musi być na tyle wysokie, by dostarczało nam potrzebnej do działania energii, ale nie doprowadzało do dezorganizacji zachowania (tak dzieje się przy zbyt silnym pobudzeniu: gdy zależy nam na czymś „za bardzo”, zazwyczaj nasze starania nie przynoszą najlepszych efektów).
Tak samo jest tu ważna i siła, i jakość pobudzenia:
• pobudzenie aktywizujące – im większe, tym bardziej zwiększa naszą energię i gotowość do działania (sprzyja naszej efektywności nawet przy znacznym nasileniu), natomiast jego spadek wywołuje bierność, senność i zmęczenie;
• pobudzenie napięciowe – odczuwane jest jako zdenerwowanie, lęk i stres. Nawet nieznacznie nasilone, może odbić się na naszym działaniu niekorzystnie, a niekiedy wręcz je uniemożliwić.
Smutny analityk, wesoły artysta
Nie ma jednak prostej recepty na to, jaki stan wewnętrzny człowieka będzie najlepszy dla jego działania. Wszystko zależy od sytuacji, w której się znajduje, i tego, co musi wykonać. Na przykład przy wykonywaniu łatwych zadań napięcie mniej nam przeszkadza niż w sytuacjach trudnych. Łatwiej uporamy się z zadaniami wymagającymi dużej koncentracji uwagi, gdy będzie towarzyszyć nam podwyższone pobudzenie, natomiast przy czynnościach, w których analizujemy i utrzymujemy wiele informacji (angażujemy tzw. pamięć roboczą), korzystniejsze jest słabsze pobudzenie.
Dla naszej efektywności duże znaczenie ma również znak przeżywanych emocji. Choć potocznie uważa się, że lepiej pracujemy, gdy jesteśmy w radosnym nastroju, badania dowodzą, że dzieje się tak wtedy, gdy mamy do wykonania zadania wymagające intuicji i twórczości. Za to smutek sprzyja myśleniu analitycznemu i precyzyjnemu. Co z tego wynika? Gdy chcemy skutecznie działać, powinniśmy dostosować wykonywane działania do własnych stanów wewnętrznych (np. uczniowi w dobrym humorze łatwiej napisać rozprawkę z polskiego niż przeprowadzić skomplikowane operacje matematyczne).
Trzeba też pamiętać, że trudno jest osiągać sukcesy w niezgranym zespole. Z jednej strony, powinniśmy rozumieć potrzeby swoich współpracowników i motywy ich postępowania oraz liczyć się z ich oczekiwaniami i intencjami. Z drugiej zaś strony, musimy też dbać o własne prawa i bronić swoich interesów, umiejętnie opierać się niepożądanym wpływom.
Sukcesy może więc osiągnąć ten, kto nie tylko radzi sobie z własnymi emocjami, ale też rozpoznaje emocje innych i potrafi na nie wpływać. Inteligencja emocjonalna to właśnie zdolność wyważen...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
