Dokładnie ćwierć wieku temu ukazała się sensacyjna powieść Roberta Ludluma „Tożsamość Bourne’a”. Ta książka oraz film nakręcony później na jej podstawie, stały się niemal kultowymi dziełami. Opowiadają o człowieku przypadkiem uratowanym od śmierci, który nie wie, kim jest, nie potrafi sobie przypomnieć żadnego faktu ze swojego życia i próbując odzyskać prawdę o sobie, podąża po swoich śladach. Nie trzeba jednak odwoływać się do literatury sensacyjnej, aby poznać świat przeżyć człowieka, który doznał amnezji i walczy o odzyskanie tożsamości. Prawdziwe historie takich ludzi badał i opisywał radziecki neuropsycholog Aleksander Romanowicz Łuria.
Do pierwszych znaczących koncepcji neuropsychologicznych doprowadziła Łurię dość długa droga i różne zainteresowania. Otarł się o psychoanalizę, później zetknął z psychologiem Lwem Wygotskim, którego teorie miały na niego niebagatelny wpływ. Zasadniczym impulsem do badań neuropsychologicznych stał się jednak kontakt z osobami z uszkodzonym mózgiem. Byli to ciężko ranni żołnierze, którymi na początku lat 40. zapełniły się radzieckie szpitale. W trakcie wielu lat diagnozowania i leczenia tego rodzaju pacjentów, ranionych w czasie działań wojennych, czy później, w efekcie poważnych wypadków, Łuria zebrał obszerny materiał kliniczny. Na jego podstawie oraz poprzez umiejętną kompilację poglądów innych uczonych opracował on tzw. koncepcję dynamicznych układów funkcjonalnych. Radziecki neuropsycholog był przeciwnikiem tezy o ścisłej lokalizacji procesów psychicznych. Twierdził on, że funkcje psychiczne człowieka mają złożoną strukturę i dynamiczny charakter, kształtują się przez całe życie i nie powinny być przypisywane trwale do jednego obszaru mózgu. Bo chociaż określone funkcje można zlokalizować w pewnych okolicach mózgu, to jednak dotyczy to niewielkiego procentu kory mózgowej. Pozostałe jej fragmenty mają różne zadania. Aby je opisać, Łuria sformułował koncepcję trzech bloków funkcjonalnych (tzw. idea mózgu triadowego).
Na ich aktywnej współpracy opiera się mózgowa organizacja złożonych funkcji psychicznych. Blok pierwszy, aktywizujący, ma swoje anatomiczne oparcie w strukturach podkorowych. Blok drugi, odbierający i przetwarzający informacje, mieści się w tylnych obszarach kory mózgowej. Blok trzeci, programujący oraz kontrolujący działanie, zawiera się w przednich obszarach kory mózgowej. Łuria podkreślał, że uszkodzenie konkretnych obszarów mózgu prowadzi do zaburzenia pewnych elementów funkcji psychicznej, niekoniecznie jednak całkowicie ją dezintegruje. Żeby więc ustalić mechanizm deficytu, trzeba dokonać psychologicznej analizy objawów zaburzenia, wyodrębniając zaburzenie podstawowe, rozpoznając zespół objawów oraz zakładając naturę mechanizmu mózgowego. Ten tok postępowania określono mianem analizy syndromologicznej lub mniej ściśle – eksperymentem klinicznym. W jej przebiegu neuropsycholog weryfikuje swoje hipotezy dotyczące genezy określonych zaburzeń, dając badanej osobie do wykonania szereg zadań, które wymagają posiadania określonych umiejętności.
Co istotne, zadania te nie tylko ułatwiają postawie...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
