Emocje powstają wskutek świadomej lub nieświadomej oceny jakiegoś zdarzenia jako ważnego ze względu na nasze cele. Jeżeli zaistniałe zmiany są sprzyjające – pomagają w realizacji zadania, konsolidują nasze poczucie ja, potwierdzają dobre mniemanie o sobie, dostarczają informacji o skuteczności i trafności naszych działań – wówczas pojawiają się pozytywne emocje: doświadczamy radości, dumy, miłości. Natomiast gdy zaistniałe zmiany utrudniają lub udaremniają nasze zamiary i realizowane zadania, gdy docierające do nas informacje wskazują na zagrożenie, niebezpieczeństwo fizyczne lub psychiczne – pojawiają się emocje takie jak złość, lęk, żal, poczucie winy. Określenie ich jako negatywnych sygnalizuje, że zaistniałe zmiany przybrały niepożądany dla nas kierunek.
Emocje uruchamiają gotowość do określonych zachowań. Dzięki nim czujemy, że pewne działania są ważniejsze niż inne: lęk skłania do oddalenia się z miejsca zagrożenia, wstyd – do ukrycia się, złość – do obrony lub ataku. Emocje odczuwane są jako odmienne stany psychiczne. Towarzyszą im określone myśli, zmiany fizjologiczne oraz mimiczna i pantomimiczna ekspresja. Ta ostatnia pełni nie tylko istotną rolę w ujawnianiu doświadczanych przeżyć, ale stanowi także informację dla otoczenia, co może się zaraz wydarzyć. Zmarszczone w gniewie czoło nauczyciela sygnalizuje uczniowi, że jego zachowanie czy odpowiedź nie wzbudziła akceptacji, i zapowiada nieprzyjemności.
Zmiany fizjologiczne ujawniają się w funkcjonowaniu różnych układów: czujemy napięcie lub zwiotczenie mięśni, drży nam glos, napinają się mięśnie twarzy, gwałtownie bije serce, zmienia się rytm oddechu, czasami mamy poczucie „zastrzyku adrenaliny”, niekiedy zamierania. Nierzadko zmienia się intensywność procesów umysłowych – mamy np. wrażenie „kłębienia się myśli” lub pustki w głowie. Emocje prowadzą do wzrostu lub spadku poziomu energetycznego organizmu.
Lubimy doświadczać pozytywnych emocji, dostarczają nam bowiem dobrej energii, wyzwalają ciąg pozytywnych myśli, w tym dotyczących nas samych i innych ludzi. Zupełnie odmiennie czujemy się, przeżywając emocje negatywne: złość, lęk, smutek, poczucie winy, nienawiść. Są one często źródłem psychicznego i fizycznego bólu. Napięte ze złości mięśnie zaczynają boleć, trudno nam skupić uwagę na innych sprawach, przerwać ciąg przykrych myśli, pojawiają się zaburzenia w funkcjonowaniu różnych narządów. Czasami czujemy się zniewoleni przez uporczywość i siłę odczuwanych emocji. Naturalnym pragnieniem jest dążenie do przejęcia nad nimi kontroli, co oznacza przede wszystkim zdobycie umiejętności wygaszania emocji negatywnych i radzenia sobie z nimi tak, by przestały sterować naszym ciałem, myślami i zachowaniem.
W powstawaniu większości emocji mamy swój aktywny udział
Wyobraźmy sobie taką sytuację: Anka prowadzi lekcję. Jasio jest najwyraźniej zajęty czymś innym: sięga do plecaka, robi głupie miny do kolegi. Wezwany do powtórzenia tego, o czym mowa, milczy i głupawo się uśmiecha. Dla Anki ten uśmiech oznacza, że chłopak nie przejmuje się swoją sytuacją i zwyczajnie lekceważy jej pytanie. Nauczycielka czuje zalewającą ją falę złości. Myśli sobie: „Ten małolat jest bezkarny w swym niezaangażowaniu, wie, że jak nie uda mu się w tej szkole, ojciec opłaci inną”. Wpisuje uwagę do dzienniczka, ale nie zmniejsza to odczuwanego dyskomfortu. To interpretacja zachowania Jasia wzbu...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
