W publikacjach metodycznych poświęconych kształceniu i wychowywaniu uczniów zdolnych, ambitnych, utalentowanych podkreśla się niebagatelną rolę nauczyciela w obu tych procesach. Praca z geniuszami dostarcza niewątpliwie satysfakcji intelektualnej, ale często nastręcza również trudności, których nauczyciele upatrują zarówno w imponującej wiedzy ogólnej swych wybitnych podopiecznych, jak i charakterystycznej dla nich dociekliwości badawczej. „Dlatego też – jak twierdzi Mirosława Partyka – niejeden nauczyciel może czuć się zagrożony mając świadomość, że nie na wszystkie pytania ucznia potrafi od razu odpowiedzieć. W niektórych środowiskach taka niewiedza może ujemnie wpłynąć na autorytet nauczyciela.” A jeśli dodać do tego jeszcze fakt, że uczniowie zdolni zmuszają swych pedagogów do ustawicznego samokształcenia, opieka nad nimi z jednej strony może przerażać nauczycieli, zwłaszcza młodych, z drugiej jednak mobilizować do poszukiwania nowoczesnych rozwiązań warsztatowych, głównie w zakresie form pracy.
Pedagodzy powinni stale pamiętać o tym, że uczniowie zdolni wymagają specjalnej opieki. To nieprawda, że genialni uczniowie sami sobie poradzą. „Nieodpowiednia organizacja procesu nauczania – jak twierdzi Joanna Sosnowska – często prowadzi do tego, że uczniowie zdolni mają niechętny stosunek do szkoły i czasami słabe, w porównaniu z możliwościami, wyniki.” Odpowiedzialność ciążąca na pedagogach – inspiratorach i autorytetach wybitnych jednostek – przejawia się zwłaszcza w trzech powiązanych ze sobą obszarach: kwalifikacji zawodowych, postaw wobec zdolnych podopiecznych, dbałości o rozwój intelektualny uczniów (z uwzględnieniem prawideł efektywnego nauczania, a także konieczności różnicowania treści kształcenia).
Wszechstronny nauczyciel
Nauczyciele pracujący z utalentowanymi podopiecznymi muszą posiadać kompetencje dwojakiego rodzaju:
POLECAMY
- pedagogiczno-psychologiczne: wiedza z zakresu psychologii rozwojowej i wychowawczej, relacji interpersonalnych w szkole, typów inteligencji (językowa, logiczno-matematyczna, wizualno--przestrzenna, muzyczna, kinestetyczna, społeczna, intuicyjna) oraz sposobów przyswajania wiedzy (wzrokowy, słuchowy, ruchowy). Znajomość preferencji sensorycznych pozwala przewidzieć zachowanie geniuszy podczas lekcji;
- merytoryczno-dydaktyczne: związane z gruntowną znajomością prawideł i specyfiki nauczanego przedmiotu (m.in. odpowiednie ustrukturyzowanie materiału nauczania i ukazywanie związków pomiędzy jego poszczególnymi elementami; spójne, logiczne przekazywanie treści w taki sposób, że uczniowie czują potrzebę docierania do nowych obszarów tematycznych, odległych od tych, którymi zajmują się na lekcji; wiedza na temat istoty, zasad i metod realizacji procesu kształcenia, a także doboru środków dydaktycznych).
Oba typy kwalifikacji są tak samo ważne, bo dzięki nim nauczyciel może zapewnić uczniom zdolnym odpowiedni rozwój intelektualny, emocjonalny i psychospołeczny. Poza tym są to kryteria najczęściej brane pod uwagę przy zatrudnianiu nauczycieli, którzy powinni traktować swój zawód jak posłannictwo, mieć w sobie pasję, żar i entuzjastycznie podchodzić do zadań, jakie stawia przed nimi codzienne obcowanie z geniuszami. Tak mówi o tym dyrektor jednej ze szkół dla utalentowanej młodzieży: „Nie powstanie dobry zespół nauczycieli, jeśli jedynym kryterium doboru będzie poziom wiedzy, nie wszyscy muszą być wybitnymi metodykami, nie wszyscy muszą mieć osiągnięcia naukowe. Nie powinno zabraknąć dobrych ludzi, lubiących dzieci i dbających o ich sprawy, mających różne pasje i zainteresowania. Ważne, by umieli i chcieli płonąć, by umieli zapalić innych. Dyrektor odpowiada za to, by wybitni uczniowie mieli wybitnych nauczycieli” (Partyka, s. 77).
Jakimi kompetencjami powinien charakteryzować się nauczyciel opiekujący się wybitnie zdolnymi uczniami? Krzysztof Kruszewski wskazuje trzy:
- umiejętność wspierania zdolnego ucznia (okazywanie pozytywnego stosunku),
- doskonała znajomość materiału nauczania,
- rzetelność intelektualna, przejawiająca się w akceptowaniu niecodziennego myślenia i postępowania takich uczniów.
Z misją do geniusza
Pedagodzy traktujący nauczanie zdolnych jednostek jako szczególną misję dbają o odpowiednią wobec nich postawę: wyzwalają aktywność poznawczą, dyskretnie inspirują, tworząc klimat twórczych poszukiwań, uczą współodpowiedzialności za proces kształcenia, ukierunkowują myślenie, kształcą taką postawę życiową, która charakteryzuje się...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
