2009 rok został ogłoszony przez Komisję Europejską „Rokiem Kreatywności i Innowacji”. A to oznacza, że nawet politycy i urzędnicy dostrzegają znaczenie innowacyjności czy twórczego myślenia. Nieco metaforycznie można stwierdzić, że oto tworzy się dobry klimat dla kreatywności.
W języku polskim słowo „kreatywność” pojawiło się kilkanaście lat temu i robi zawrotną karierę w mediach, nieformalnych rozmowach czy dyskusjach naukowych. W pracach pedagogicznych i psychologicznych najczęściej definiuje się kreatywność jako potencjał twórczy, właściwość ludzi, która sprawia, że potrafią rozwiązywać problemy i myśleć niesztampowo. Według mnie kreatywność to potencjał do osiągania znaczących, przynajmniej w odniesieniu do jednostki, rezultatów twórczych. Może być traktowana jako wyjściowy poziom twórczości – warunek konieczny (lecz niewystarczający) rzeczywistych osiągnięć twórczych.
Termin „kreatywność” używany jest w różnych kontekstach: szkoły, nauczania, ekonomii, wychowywania dzieci i setkach innych sytuacji. Ma to kilka konsekwencji. Pozytywna jest swoista kreatofilia. Kreatywność stała się wreszcie społecznie ceniona i pożądana. Zrealizowane przeze mnie badania pokazują, że 70 procent Polaków uważa się za kreatywnych. Gdyby jeszcze rzeczywistość była tak optymistyczna... Konsekwencją negatywną jest powierzchowne rozumienie pojęcia – skoro każdy może być kreatywny i wszystko jest kreatywnością, to w rzeczywistości nic nią nie jest...
Doceniając więc społeczne uznanie, jakim cieszy się kreatywność, warto zastanowić się, czy rzeczywiście jest ona wspierana przez rodziców i nauczycieli, w jaki sposób można to robić i jakie warunki sprzyjają jej najefektywniejszemu pobudzaniu.
Odpowiednie balansowanie
Klimat dla kreatywności to podzielane przez członków organizacji (np. uczniów, nauczycieli) przekonania i poglądy na temat miejsca pracy (nauki), opisujące głównie – lecz nie tylko – sferę relacji międzyludzkich (wymiar interpersonalny) oraz warunki i efektywność realizacji zadań (wymiar zadaniowy). Schemat modelu klimatu sprzyjającego kreatywności przedstawia poniższy rysunek.
Klimat dla kreatywności należy analizować na trzech poziomach: interpersonalnym, zadaniowym i energetycznym (dynamizmu).
Wymiar interpersonalny opisuje relacje międzyludzkie panujące w szkole czy organizacji: wzajemne stosunki, poziom sympatii i nastawienie ludzi do siebie.
Wymiar zadaniowy rozumiany jest jako praktyczna możliwość decydowania o wyborze i sposobach realizacji zadań przez uczniów.
Wymiar energetyzacji określa miarę dynamizmu systemu – od bardzo niskiej, grożącej schematyzmem i sztywnością, do bardzo wysokiej, w której pojawia się ryzyko chaosu i niepewności.
Metodą pozwalającą na określenie nasilenia trzech wymiarów jest stworzony przeze mnie Kwestionariusz Kreatogennego Klimatu Szkoły (KKKS). Ma on trzyczynnikową strukturę, zgodną ze sformułowanym modelem teoretycznym, a wyróżnione skale zostały określone jako: zaufanie i niekonfliktowość (wymiar interpersonalny),...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
