Forel dał się poznać jako psycholog i propagator zdrowego stylu życia. W pracy „Higiena nerwów i umysłu” pisał m.in.: „Aby być szczęśliwym w prawdziwym słowa tego znaczeniu, człowiek [...] musi: po pierwsze, pozostać zdrowym, po drugie, dopełniać ewolucji życiowej, zakreślonej przez ontogenezę, i po trzecie, mieć jakiś ideał, czyli dążyć do czegoś wyższego”. Prawidłowy rozwój mózgu wymaga ciągłej i różnorodnej pracy duchowej i fizycznej. Warto, by była ona podporządkowana idealnemu celowi w życiu.
Do wypełnienia zadania życiowego konieczna jest miłość i założenie rodziny. Jednak ludzie powinni się dokładnie poznać, zanim staną przed ołtarzem. Nie ma bowiem nic gorszego niż małżeństwo niedobranych charakterów. Receptą na szczęście jest tu szczerość, wzajemny szacunek i bezinteresowna postawa „dawania”. Egoizm i wieczne roszczenia zrobią z każdego związku piekło. Zdrowie psychiczne (czyli jak pisał Forel – „nerwowe”) cechuje ludzi, którzy potrafią skupić się na pozytywnych aspektach swojego życia, uwolnić się od rozpamiętywania, narzekania i zwątpienia. A zwłaszcza panować nad skłonnością do skupiania swoich myśli na przeżywanych dolegliwościach i zaburzeniach czynnościowych. Te proste i oczywiste prawdy Szwajcara odnajdujemy nie tylko w późniejszej myśli amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa, czy niemieckiego filozofa, socjologa i psychologa Ericha Fromma, ale również w teorii Carla Gustava Junga. Ten ostatni, pisząc o procesie indywiduacji (trwającym przez całe życie rozwoju jednostki zdolnej do integrowania różnych części swojej osobowości w codziennym życiu), nieświadomie odwołał się do przykazań swojego starszego (i podobno niezbyt przez siebie lubianego) kolegi i patrona.
Ślady wrażeń
Swoje poglądy psychologiczne Forel wyłożył w niewielkiej, ale wielokrotnie wznawianej książce „Mózg i dusza”. Omówił w niej fizjologiczne podstawy życia psychicznego, wychodząc od zapomnianej już dziś teorii engramu niemieckiego anatoma i zoologa Richarda Wolfganga Semona (1859-1918). Forel uważał, iż „człowiek przychodzi na świat bezwolnie [...] w stanie bezświadomym”. W okresie dzieciństwa zaczyna odczuwać siebie samego jako „ciągłą jednostkę”. Ciągłość tę tworzy w przestrzeni jego ciało, a w czasie – objawy świadomej pamięci, zawierające zbiór stanów jaźni. Wrażenia świata zewnętrznego i wewnętrznego przenoszone zostają do mózgu, a tam odkładają się w postaci engramu, czyli śladu, na którym opierają się wspomnienia i czynności. Engramy mogą być odziedziczone (składają się na tak zwaną mnemę odziedziczoną), ale także pochodzą z doświadczenia życiowego jednostki (te tworzą mnemę indywidualną). Engramy są aktywizowane (czyli przypominane) zarówno w sposób świadomy, celowy, jak i podczas nieuświadomionej przez jaźń pracy aparatu psychicznego. Proces ten, za Semonem, nazwał Forel mianem „ekforii”.
Mózg poznawany na dwa sposoby
Funkcje mózgu można poznać na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest bezpośrednia introspekcja, czyli wgląd podmiotu we własne przeżycia, czucia, spostrzeżenia, wyobrażenia, czy emocje. Drugi przebiega na drodze pośredniej, obiektywnej, fizjologicznej, która polega na obserwacji odruchów, automatyzmów, ruchów dowolnych, hamowania podniet, itp. Forel używał pojęcia „dusza”, definiując ją jako „jaźń postrzeganą introspekcyjnie”. Najważniejsze zjawiska życia duchowego tworzą obszar wrażeń i spostrzeżeń (należy doń engrafia, czyli proces kodowania informacji w pamięci i „oryginalne zespoły wrażeniowe”) oraz obszar wyobrażeń (tworzą one „mnemoniczne zespoły wrażeniowe”). W procesie aktywizacji tych wrażeń istotną rolę ma uwaga, czyli „wędrująca koncentracja mózgowej, względnie duchowej czynności”. Za jej po...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
