Anna Wojciechowska jest psychologiem, członkiem zarządu Fundacji „Falochron” na rzecz Bezpieczeństwa i Współpracy w Szkole. Pomaga klasom, w których uczniowie przejawiają trudności wychowawcze. Jest trenerem Małopolskiego Niepublicznego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli.
Budowanie konstruktywnych relacji między uczniami to proces trudny i długi. Na każdym etapie stawia inne charakterystyczne wyzwania i problemy. Warto je jednak podejmować, by stwarzać uczniom okazję do nauki zdrowego funkcjonowania w grupie, a potem w społeczeństwie. Ograniczenie pracy do zajęć integracyjnych na początku roku szkolnego może później skutkować dużą frustracją uczniów, wychowawcy i nauczycieli przedmiotowych pracujących z klasą.
„Podróżni w przedziale” – faza orientacji
To pierwszy etap życia grupy (czasem spotyka się też nazwę „faza zależności”). Kiedyś na szkoleniu dla nauczycieli jedna z uczestniczek porównała go do początku podróży w pociągu – w przedziale znajdują się przypadkowi ludzie, którzy mają jednak wspólny cel: dojechać do końcowej stacji. Na tym etapie uczniowie są zazwyczaj zaniepokojeni i niepewni. Próbują ustalić swoje miejsce w grupie, starają się „rozgryźć” system, szkołę, wychowawcę. Okazują dużą zależność od nauczyciela – podporządkowują się jego decyzjom, skupiają na nim uwagę.
Uczniowie dążą też do zapewnienia sobie bezpieczeństwa w klasie. Jednym ze sposobów jest częste testowanie granic: sprawdzają, co może ich spotkać ze strony kolegów i koleżanek, badają reakcje nauczycieli na swoje zachowania, próbują przekraczać ustalone zasady klasowe. Inną metodą dążenia do zapewnienia sobie bezpieczeństwa jest silna autoprezentacja: starają się pokazać innym z jak najlepszej strony („najlepszej” w swoim rozumieniu). Są tacy, którzy przyjmują postawę obserwatora, unikają aktywności.
Ponieważ emocje, które pojawiają się w pierwszym etapie życia grupowego, bywają nieprzyjemne, uczniowie starają się je łagodzić, stwarzając atmosferę zabawy – dlatego często śmieją się z niczego albo wygłaszają komentarze nieadekwatne do czasu czy sytuacji. Taka atmosfera sprzyja też skrywaniu własnych uczuć, wśród których dominują napięcie i lęk. Uczniowie zadają sobie pytania: „Czy nie zostanę odrzucony przez klasę?”, „Czy znajdę osobę, z którą będę mógł siedzieć w ławce?”, „Czy mnie polubią?”. W najtrudniejszej sytuacji są ci, którzy mają negatywne doświadczenia z poprzednich etapów edukacji – spodziewają się po nowych kolegach najgorszego, więc reagują obronnie (sprawiają wrażenie nieprzyjaznych, naburmuszonych, wyniosłych). Inni uczniowie takie zachowania mogą odbierać jako agresywne, zaczepne, prowokujące.
Pojawiają się również pozytywne emocje – ekscytacja związana z rozpoczęciem kolejnego etapu w życiu, zaciekawienie nowymi kolegami, nadzieja, że tym razem wszystko pójdzie tak jak trzeba.
Praca integracyjna w klasie na tym etapie procesu grupowego powinna szczególnie uwzględniać zapewnienie uczniom bezpieczeństwa psychicznego. Najprostszym, bardzo skutecznym sposobem na obniżenie lęku i napięcia jest stworzenie uczniom możliwości jak najlepszego poznania się. Im więcej młodzie ludzie wiedzą o innych, tym mniej muszą się domyślać i tym mniej w nich pożywki dla niepokojów. I w drugą stronę: im więcej mają szans na konstruktywne zaprezentowanie własnej osoby, tym mniej boją się tego, jak będą postrzegani.
Ćwiczenie 1
Reporterskie wywiady
To ćwiczenie najlepiej sprawdza się na samym początku roku szkolnego, kiedy uczniowie jeszcze nie mieli okazji poznać się.
Wychowawca wręcza uczniom kolorowe karteczki oraz pisaki i prosi ich o zapisanie własnych imion lub przydomków. Następnie zbiera kartki do woreczka. Wyjaśnia uczniom, że czeka ich reporterskie zadanie: każdy wylosuje karteczkę z czyimś imieniem lub przydomkiem, odnajdzie tę osobę i przeprowadzi z nią krótki wywiad. Musi się dowiedzieć trzech rzeczy: skąd pochodzi rozmówca (miejscowość, dzielnica), co lubi robić, kiedy nie ma żadnych obowiązków, i gdzie pojechałby na wymarzone wakacje. Po zrobieniu wywiadu trzeba będzie go opublikować,...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
