Nikt nie dostał pudełka z genami

Wstęp

Od czego zależy nasza osobowość? Co jest zapisane w genach? Czy wszyscy mamy ten sam zestaw cech? Dr hab. Włodzimierz Oniszczenko jest psychologiem, profesorem Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektorem Interdyscyplinarnego Centrum Genetyki Zachowania UW. Opublikował wiele prac z zakresu różnic indywidualnych i genetyki zachowania człowieka, między innymi „Genetyczne podstawy temperamentu” i „Stres to brzmi groźnie”.

Piotr Żak: Niedawno odkrył Pan, że dwie cechy temperamentu – aktywność i skłonność do reagowania emocjami – mają związek z różnicami w zakresie dwóch genów – transportera serotoniny i receptora dopaminy. W powszechnym przekonaniu to, co wynika z genów, nie zmienia się. Z kolei kilka miesięcy temu Amerykanie podali wyniki badań przeprowadzonych na ponad 132 tysiącach osób, które wskazują, że osobowość zmienia się przez całe życie. Na ile zatem nasza osobowość jest stała?
Włodzimierz Oniszczenko: – Jeśli potraktujemy osobowość w kategoriach cech, to część z nich możemy określić jako względnie stałe i niezmienne, inne z kolei charakteryzują się większą zmiennością. Trzeba przy tym podkreślić, że cechy, które uznamy za względnie stałe, podlegają zmianie, choć w mniejszym stopniu niż te, które możemy uznać za zmienne. Do tych „niezmiennych” cech należy temperament. W pytaniu podkreślił pan, że w powszechnym przekonaniu to, co zapisane w genach, jest niezmienne. Otóż w genach nie jest zapisana żadna cecha. One zawierają informacje, jak mają być syntetyzowane białka, z których powstają struktury biologiczne organizmu, jak te struktury będą funkcjonować, jaki mechanizm biologiczny cechy się ukształtuje. Powstaną więc podstawy do rozwoju jakiejś cechy. Natomiast to, jak ona się rozwinie, zależeć będzie przede wszystkim od wpływów środowiskowych. Na przykład w genach może być zapisane to, jak rozwinie się tkanka nerwowa: jej wrażliwość, funkcjonowanie neurotransmiterów, ich liczba itd. Jeżeli ktoś jest bardziej wrażliwy, łatwiej się pobudza, to ma predyspozycje do wysokiego poziomu lęku, ale w genach nie znajdziemy informacji o poziomie lęku u tego kogoś. Tak więc to przekonanie, którym pan się posługuje, jest błędne.

– Czy nauka wyliczyła, co ma większy wpływ – geny czy środowisko?
– Genetyka zachowania tym się zajmuje. Różne analizy wyników badań dotyczących osobowości pokazują, że czynniki genetyczne wyjaśniają na ogół nie więcej niż 40 procent cech. Ten odsetek może się zmieniać, ale w niewielkim stopniu. Pozostałe 60 procent to wpływ środowiskowy, czyli tak naprawdę środowisko decyduje o rozwoju cech osobowości.

W którym momencie zaczyna się wpływ środowiska na nasze cechy: dopiero wtedy, kiedy informacje zawarte w genach zostaną wykorzystane do ukształtowania organizmu, czy też wcześniej?
– Komórka jajowa już w chwili zapłodnienia podlega wpływom środowisk...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI