Według Jerome’a Kagana (1984), leżą one u podłoża tego, co uniwersalne w dziedzinie moralności. Dziecko wchodząc w relacje społeczne, doznaje określonych emocji moralnych, które w konsekwencji prowadzą do rozwoju w sferze moralnych wartości.
Pierwsze przejawy empatii odnajdujemy już u kilkudniowych niemowląt, gdy obserwujemy ich reakcję na płacz innych dzieci. Martin Hoffman (1990) nazywa to „empatią globalną”. Występuje ona u dzieci w pierwszym roku życia, kiedy nie dokonują jeszcze wyraźnego rozróżnienia pomiędzy własnym „ja” a innymi osobami, pomiędzy uczuciami i potrzebami swoimi i innych osób.
Jednak aby człowiek mógł dobrze odpowiedzieć na uczucia innej osoby, musi je najpierw właściwie odczytać. Poznawcza zdolność do rozpoznawania wewnętrznych stanów innych osób wiąże się ściśle z umiejętnością przyjmowania ich perspektywy. Dziecko od urodzenia może współbrzmieć emocjonalnie z innymi osobami w sposób elementarny, ale jego zdolność do przyjmowania ich perspektywy jest początkowo bardzo ograniczona. Stopniowo dziecko uświadamia sobie, że inni są niezależnymi istotami, z własnymi uczuciami i potrzebami. Świadomość ta jednak nie od razu prowadzi do efektywnego działania. Przejawiając tak zwaną empatię egocentryczną na widok płaczącego w piaskownicy rówieśnika, przyprowadza swoją mamę, a nie siedzącą obok mamę kolegi.
Dziecko stopniowo uświadamia sobie, że każdy człowiek ma własne potrzeby i uczucia, prezentuje własną niepowtarzalną perspektywę i reaguje w określonych sytuacjach w specyficzny dla siebie sposób. Około 6. roku życia może dokonać obiektywnej oceny potrzeb innej osoby, wczuwając się w jej położenie, a to pozwala mu na określenie prawdziwych powodów smutku czy zmartwienia. Posiadając zdolność do obiektywnej i trafnej oceny uczuć i potrzeb innych, przejawia autentyczne zainteresowanie nimi i potrafi adekwatnie zareagować na ich potrzeby. Z czasem uświadamia sobie, że ludzie odczuwają przykrość nie tylko w konkretnej sytuacji, ale również w odniesieniu do szerszego zakresu doświadczeń życiowych i że emocja ta może mieć charakter chroniczny.
Dziecko w wieku 10-12 lat odczuwa empatię nie tylko wobec bezpośrednio obserwowanych osób przeżywających określone emocje, ale również wobec tych, którzy generalnie znajdują się w trudnej sytuacji życiowej: biednych, dyskryminowanych, odrzuconych społecznie. W ten sposób empatycznie wzbudzona emocja łączy się z umysłową reprezentacją ogólnego poziomu cierpienia.
Gdy pojawi się zdolność do tworzenia pojęć społecznych, empatyczne cierpienie może połączyć się z umysłową reprezentacją położenia całej grupy lub klasy osób i dochodzi do pojawienia się empatii z sytuacją życiową tych ludzi. Jest to najwyższe stadium rozwoju empatii opisane przez Hoffmana. Zdaniem tego autora, empatyczne uczucia (np. współczucie, przy...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
