Wymaga on od człowieka, aby zaakceptował go jako nieodłączny stan ludzkiej egzystencji. Nie można więc go uniknąć. Niepokój egzystencjalny można odnaleźć w każdym doświadczanym stanie lęku, nawet w tym, który możemy określić jako neurotyczny. Jednym z nich jest lęk związany z sumieniem.
Kwestia moralna towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Łączy się w dziejach z różnymi praktykami magicznymi, z politeizmem czy monoteizmem. Ten ostatni, poszukując osobowego kontaktu z Bogiem i odkrywając go, kształtuje szersze obszary życia społecznego. Praktyki te nie uwalniają osoby od lęku egzystencjalnego związanego z kwestiami moralnymi, pokazują mu jedynie, jak może sobie z nimi radzić. Tacy autorzy, jak Rollo May czy Victor Frankl, wyraźnie wskazują, że ostatecznym odniesieniem dla rozwiązania dylematów egzystencjalnych człowieka, w tym także tych związanych z sumieniem, jest osobowy Bóg.
Człowiek podejmuje próby rozwiązania dylematów moralnych również na płaszczyźnie materialistycznej. Stosunkowo często sytuowane są one w kontekście procesu samoaktualizacji jako naczelnego nakazu moralnego, przed którym staje człowiek. Na przykład Thorne wyróżnia kilkanaście zaburzeń egzystencjalnej aktualizacji: pustka, przesyt, wyczerpanie, frustracja, demoralizacja, odwrócenie porządku, dezintegracja, alienacja, kryzys, konflikty podwójnego związania, stany przekraczania siebie. Wszystkie te stany są wynikiem braku pełnej konfrontacji z życiem, za które w ostateczności tylko my sami jesteśmy odpowiedzialni. Thorne mnoży podziały w zakresie lęków towarzyszących procesowi samoaktualizacji. Odniesienie aktualizacji jedynie do siebie – jako kogoś ostatecznie odpowiedzialnego za nadanie sensu życiu – sprawia, że wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi, a w praktyce doprowadza, jak pokazuje historia, do destrukcji życia społecznego.
Przeżywanie w sposób świadomy niepokoju egzystencjalnego, w tym także lęku sumienia, pozwala człowiekowi na głębsze poznanie siebie, na odkrywaniecoraz pełniej istoty własnej egzystencji zarówno w tym wszystkim, co wyznacza jej pozytywną naturę, jak i w tym, co ją determinuje. Niepokój egzystencjalny można określić jako rezultat zagrożenia podstawowej wartości, którą dla człowieka jest jego egzystencja z jej głównymi cechami: spełnieniem siebie, otwarciem na drugą osobę i na przyszłoś...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
