Dr Beata Dyrda jest pedagogiem, adiunktem w Zakładzie Pedeutologii i Zarządzania Oświatą w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Śląskiego. Zajmuje się psychopedagogiką twórczości w pracy nauczyciela i kierowaniu szkołą, pedeutologią, problemem niepowodzeń szkolnych uczniów zdolnych.
Coraz częściej rodzice, nauczyciele, pedagodzy i psychologowie zauważają, że wielu zdolnych uczniów, osiągających najwyższe wyniki w nauce, w których pokładano nadzieje związane z przyszłą karierą edukacyjną – w pewnym momencie „obniża loty” i uczy się słabiej. A przecież osiągane sukcesy lub doznawane porażki w nauce decydują o dalszych losach edukacyjnych dziecka, wyborze przyszłego zawodu i funkcjonowaniu w społeczeństwie.
Niepowodzeniom szkolnym często towarzyszą inne problemy: brak motywacji do nauki, zaniżone aspiracje edukacyjne, nieadekwatna samoocena, negatywne relacje z rówieśnikami, negatywizm szkolny, trudności wychowawcze, uczestnictwo w grupach dewiacyjnych, zachowania aspołeczne.
Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych (SNOS) może dotyczyć nawet 50 proc. populacji dzieci zdolnych. Poznanie tego niekorzystnego zjawiska i jego przyczyn nie jest proste, ale konieczne, by w porę mu zapobiegać.
O Syndromie Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych mówimy w sytuacji, gdy uczniowie zdolni nie wykorzystują swoich potencjałów i możliwości. Pogłębiona diagnoza psychopedagogiczna takich uczniów wykazuje znaczne rozbieżności pomiędzy wynikami uzyskiwanymi w testach badających zdolności intelektualne, specjalne i twórcze a niskimi wynikami testów osiągnięć szkolnych, sprawdzianów i ocen szkolnych.
Nie każde pogorszenie wyników ucznia świadczy o SNOS. Jeżeli uczeń długo chorował i w teście czy sprawdzianie osiągnął słabsze wyniki niż zwykle, to taka sytuacja nikogo nie zdziwi. Trzeba też zdawać sobie sprawę, że i nauczyciele, i rodzice nie wiedzą o wszystkich problemach dziecka – może ono na przykład cierpieć na depresję lub borykać się z innymi problemami emocjonalnymi bądź związanymi z narkotykami, a to one mogą wpływać na nagłe pogorszenie wyników w nauce. Trzeba jednak poznać te czynniki, aby zrozumieć, dlaczego uczeń słabiej się uczy. Dlatego tak ważna jest diagnoza.
Utrapienie dla rodziców i nauczycieli
Na osiągnięcia ucznia główny wpływ mają środowisko i przeżyte zdarzenia, ale też rodzina, szkoła, społeczność rówieśników. Pogorszenie wyników w nauce może mieć charakter krótkotrwały. Wtedy jest to reakcja na czasowe, niekorzystne okoliczności, a pojawiająca się niechęć do nauki, obojętność czy brak ambicji są pochodną chwilowych kryzysów, problemów emocjonalnych i rodzinnych (np. choroba, konflikty w rodzinie, problemy natury osobistej, śmierć w rodzinie, długotrwały stres, rozwód rodziców, utrata przyjaciół, konflikty z nauczycielem). Niezmiernie ważne jest umiejętne i właściwe zdiagnozowanie sytuacyjnego obniżenia osiągnięć, aby nie przekształciło się ono w chroniczne, co niestety zdarza się w zdecydowanej większości przypadków.
Uczniowie zdolni o chronicznie obniżonych osiągnięciach w nauce permanentnie, z semestru na semestr, uzyskują zaniżone wyniki. Chroniczny SNOS przejawia się długotrwałymi niepowodzeniami i charakteryzują go utrwalone wzorce zachowań. Zachowania te stają się elementem codziennych nawyków i stylów działania, dlatego tak trudno je wyeliminować. Z czasem uczniowie o chronicznie obniżonych osiągnięciach zostają naznaczeni etykietą nieudaczników, co jeszcze bardziej pogłębia ich niekorzystną sytuację. Uczniowie z SNOS są utrapieniem dla rodziców i nauczycieli, świadomych ich ponadprzeciętnych możliwości.
SNOS może pojawiać się periodycznie lub epizodycznie, może trwać kilka miesięcy lub nawet kilka lat i nagle zaniknąć. Zaniżone osiągnięcia uczniów zdolnych mogą dotyczyć jednego wybranego przedmiotu lub grupy przedmiotów, na przykład przedmiotów ścisłych, ale mogą też dotyczyć wszystkich przedmiotów, całego obszaru szkolnego funkcjonowania dziecka. Mówimy wówczas o globalnym syndromie, którego terapia jest szczególnie trudna i długotrwała, gdyż powstałe zaległości są bardzo duże – dotyczą rozległych partii materiału.
Rodzic lub nauczyciel zastanawiający się nad swoim zdolnym dzieckiem i jego słabymi wynikami powinien przede wszystkim zabiegać o szczegółową i wszechstronną diagnozę ucznia. Rozpoznanie Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych nie należy do prostych zadań, bowiem jest to problem złożony, spowodowany zróżnicowanymi i współdziałającymi ze sobą przyczynami. Mają one charakter wewnętrzny i zewnętrzny. Przyczyny wewnętrzne (endogenne), tkwiące w samym uczniu, związane są z właściwościami organicznymi i osobowości...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
