Elżbieta Filipow: Rozglądając się wokół, można odnieść wrażenie, że ludzie gonią
za przyjemnościami. Są przekonani, że tędy wiedzie droga do szczęścia. A przecież już Epikur pisał, że „nie da się wieść przyjemnego życia, jeśli nie żyje się mądrze, dobrze i sprawiedliwie”. Miał rację?
Peter Singer: Jego spostrzeżenie potwierdziło później wiele badań z zakresu psychologii. Wynika z nich, że najszczęśliwsi i najbardziej zadowoleni z życia są ci, którzy są życzliwi i myślą o innych. Nawet bez danych, na których mogliby oprzeć swoje przekonania, starożytni myśliciele greccy rozumieli tę mądrość: jeśli twoim bezpośrednim celem jest własne szczęście lub przyjemność, nie osiągniesz ich, jeśli jednak twoim celem jest coś innego – może ci się udać osiągnąć szczęście. Filozofowie nazwali to „paradoksem hedonizmu”.
Jest Pan utylitarystą, a zgodnie z tym podejściem powinniśmy dążyć do tego, by jak najwięcej ludzi osiągnęło jak największe szczęście. Nie ma tu miejsca na myślenie o sobie. Czy droga do szczęścia wiedzie zatem przez altruizm?
Utylitarystów w pierwszej kolejności interesuje to, co robimy, a dopiero potem nasza motywacja. To, czy ludźmi kierują pobudki altruistyczne, czy egoistyczne, jest mniej istotne niż konsekwencje działań. Tu warto wspomnieć, że choć utylitaryści często mówią o „jak największym szczęściu dla jak największej liczby ludzi”, postulat ten bywa mylnie rozumiany. Nieraz bowiem utylitaryści przyczyniliby się do większego szczęścia, skupiając się na mniejszości, która znajduje się w bardzo złej sytuacji materialnej, niż koncentrując się na większości, która może być całkiem zamożna i której dobrostan trudno polepszyć.
A zatem i altruista, i egoista może czynić dobro. Liczą się bowiem jedynie konsekwencje działań.
Rozważenie motywacji jest istotne, tylko jeśli decydujemy się oceniać podmioty moralne, czyli ludzi zdolnych do podejmowania decyzji moralnych, które wymagają świadomości i poczucia odpowiedzialności. Wtedy możemy cenić wyżej kogoś, kto czyni dobro ze względu na nie samo, niż kogoś, kto czyni dobro, ponieważ jest przekonany, że to ostatecznie będzie dla niego lepsze.
Chcąc wieść dobre życie, powinniśmy przyjąć szerszą perspektywę niż tylko własne dobro i dbać też o naszych bliskich, zapewnić im wsparcie, troszczyć się o ich dobro. Pan twierdzi nawet, że skoro żyjemy w bogatych krajach i mamy wystarczająco dużo zasobów finansowych, powinniśmy czynić jeszcze więcej – redukować globalne ubóstwo i ratować życie ludzi umierających na choroby, które można wyleczyć. Zachęca Pan do altruizmu nie tylko wobec bliskich, ale wobec znacznie szerszego kręgu ludzi – także tych żyjących w skrajnym ubóstwie w odległych zakątkach świata.
Tak, w końcu wartość życia nie zależy od tego, gdzie dana osoba żyje, czy od koloru jej skóry. A jeśli za sumę, która jest potrzebna do wyszkolenia psa przewodnika dla osoby niewidzącej w bogatym kraju, możemy przywrócić wzrok 100 osobom w kraju rozwijającym się, to czy nie lepiej wykorzystać te pieniądze w taki właśnie sposób – by przywrócić wzrok 100 osobom?
Jak możemy ratować życie? Czy to nie wymaga odwagi i poświęcenia z naszej strony?
Nie jest to trudne i wcale nie musi wymagać heroicznych czynó...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
