Od jakich czynników zależą osiągnięcia w uczeniu się? Część z nich związana jest z oddziaływaniami dydaktycznymi oraz programami nauczania. Inne dotyczą samego uczącego się – jego zdolności oraz motywacji. Mówienie o uczniach „zdolnych, ale leniwych” oraz „mniej zdolnych, ale pracowitych” powiela stereotyp myślowy, uznający te dwie grupy czynników za szczególnie ważne. Jednak, jak wynika z badań psychologicznych, nawet inteligencja – określana jako zdolność do uczenia się – nie wyjaśnia całości osiągnięć w nauce. Niektórzy uczący się mają osiągnięcia niższe niż wynikałoby to z poziomu ich zdolności (i to byłby przypadek „zdolnych, ale leniwych”), inni zaś wyższe (czyli „mniej zdolni, ale pracowici”). Równie ważne miejsce wśród omawianych czynników zajmuje osobowość. Uważa się, że od tego, jaki uczeń jest, może zależeć to, jakie ma wyniki. Kłopot z tym poglądem polega na wielości ujęć osobowości, ale jedno z podejść – Wielka Piątka – doczekało się chyba największej liczby badań.
Wielka Piątka
W psychologii różnic indywidualnych praktycznie już od początku XX wieku toczyła się dyskusja dotycząca podstawowych cech osobowości. Szansa na integrację badań osobowości pojawiła się pod koniec ubiegłego wieku wraz z popularyzacją modelu Wielkiej Piątki. W jednym z najbardziej zaawansowanych ujęć teoretycznych, amerykańscy badacze Robert McCrae i Paul Costa przyjmują, że osobowość może być w pełni scharakteryzowana poprzez pięć podstawowych cech, których nasilenie różnicuje poszczególnych ludzi, a mianowicie: otwartości na doświadczenie, sumienności, ekstrawersji, ugodowości i neurotyczności (opisywanych akronimem OCEAN – od angielskich nazw cech Wielkiej Piątki: openness, conscientiousness, extraversion, agreeableness, neuroticism).
Charakterystyka Cech Wielkiej Piątki
Otwartość na doświadczenie – opisuje tendencję jednostki do poszukiwania i pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancję na nowość i ciekawość poznawczą. Obejmuje sześć składników: wyobraźnię, estetykę, uczucia, działania, idee i wartości. Osoby o dużej otwartości są ciekawe zjawisk zarówno świata zewnętrznego, jak i wewnętrznego, są niekonwencjonalne, niezależne w sądach i nastawione na odkrywanie nowych idei oraz mają żywą, twórczą wyobraźnię i dużą wrażliwość estetyczną. Natomiast osoby o niskiej otwartości są konwencjonalne w zachowaniu i konserwatywne w poglądach.
Sumienność – jest cechą, która charakteryzuje stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji jednostki, a zatem opisuje stosunek człowieka do aktywności zadaniowej (składniki: kompetencja, skłonność do utrzymywania porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina oraz rozwaga). Osoby o dużej sumienności wykazują silną wolę, są zmotywowane do działania oraz wytrwałe w realizowaniu celów. Są też skrupulatne, obowiązkowe, punktualne, rozważne i rzetelne w pracy, co może wiązać się także z pracoholizmem i perfekcjonizmem. Osoby o małej sumienności wykazują niedbałość w wypełnianiu obowiązków i małą motywację do osiągnięć społecznych, hedonistyczne nastawienie do życia, brak jasno sprecyzowanych celów życiowych oraz spontaniczność w działaniu.
Ekstrawersja – charakteryzuje jakość i ilość interakcji społecznych oraz poziom energii życiowej (obejmuje takie składniki, jak: towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań i emocjonalność w zakresie doznawania pozytywnych emocji). Osoby ekstrawertywne są przyjacielskie i serdeczne, towarzyskie i rozmowne, życiowo aktywne i pełne wigoru, skłonne do zabawy oraz wykazują optymizm życiowy i pogodny nastrój. Osoby introwertywne z kolei zachowują rezerwę w kontaktach społecznych, wykazują brak optymizmu oraz preferują przebywanie w samotności.
Ugodowość – odzwierciedla pozytywne lub negatywne nastawienie jednostki do innych ludzi oraz interpersonalną orientację, przejawiającą się w altruizmie lub antagonizmie (składniki: zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność oraz skłonność do rozczulania się). Na poziomie poznawczym ugodowość przejawia się jako zaufanie do innych albo brak zaufania, na poziomie emocjonalnym jako wrażliwość albo obojętność na sprawy innych ludzi, zaś na poziomie behawioralnym jako...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
