Renomowany „The New York Times” zamieścił 5 maja 1892 roku dłuższy artykuł pod tytułem „Nowy nauczyciel w Harvardzie”. Anonimowy sprawozdawca donosił w nim, że oto profesor Hugo Münsterberg, doktor medycyny i filozofii z Freiburga, przybył do Cambridge, aby objąć posadę w Katedrze Psychologii Eksperymentalnej. Właściwie od tej pory bohater artykułu zaczął skupiać na sobie uwagę amerykańskich mediów. Pisano o jego inteligencji, osobistym uroku, a nawet o sympatii, jaką darzą go uczennice z powodu „rozbrajającego” niemieckiego akcentu. Kariera gdańszczanina rozpoczęła się obiecująco, lecz po kilkunastu latach jego szeroko komentowane wypowiedzi i działania uznano za kontrowersyjne. Zaszkodziła mu także postawa, którą przyjął w chwili wybuchu I wojny światowej: w licznych wystąpieniach prasowych próbował usprawiedliwiać politykę Niemiec, czym naraził się większej części opinii publicznej w USA. Bez względu jednak na treść poglądów politycznych Münsterberga, jego wkład w rozwój nauki jest niezaprzeczalny i bardzo istotny.
Münsterberg wyszedł ze szkoły Wilhelma Wundta, jednak szybko odciął się od poglądów mistrza. Przede wszystkim uważał, że psychologia jest nauką, która opisuje lub tłumaczy procesy duchowe. A życie duchowe jest zbiorem stanów czuciowych podlegających określonym prawom. Zespoły te dają początek rozmaitym objawom składającym się na różnorodność stanów psychicznych. W psychologii nie ma miejsca na pojęcia takie jak podmiot, cel działania lub wartości. Podstawę naukowego badania stanowią czucia i ich układy. Ponieważ jednak człowiek jest istotą aktywną, twórczą, rozróżniającą wartości, Münsterberg postulował rozgraniczenie sfery poznania naukowego od sfery praktycznych działań życiowych. Jego zdaniem istnieją dwa osobne światy: „świat przedmiotów” – możliwy do naukowego poznania świat zjawisk materialnych i duchowych, który winien być analizowany w kategoriach przyczyny i skutku, rozkładany podczas badania na elementarne procesy, oraz „świat podmiotów” – kierujących się wolą, stawiających sobie cele i ustalających wartości. „Świat przedmiotowy” jest środkiem dla „świata podmiotowego” na drodze realizacji woli i celów.
Wspomniana już książka „Psychology and Life” (1899), autorstwa Münsterberga, zawiera sześć esejów, w których wypowiedział się na temat związków psychologii z życiem codziennym, fizjologią, edukacją, sztuką, historią i zjawiskami paranormalnymi. Szczególnie ciekawy rozdział dotyczy psychologicznej analizy twórczości. Münsterberg postawił tu pytanie: „Czy dzieło sztuki jest psychologią?”. I odpowiedział na nie przecząco: znajomość duszy ludzkiej, jaką ma artysta, różni się od punktu widzenia uczonego. Uznał również, że dzieło sztuki samo przez się nie może być przedmiotem psychologii, natomiast badać można procesy psychiczne, które zachodzą podczas tworzenia oraz procesy psychiczne, dzięki którym sztuka działa na umysł.
Twórczość artystyczną można badać, analizując twórczość dziecięcą, wyrazy sztuki u dzikich plemion (śpiew, taniec, ozdabianie domostw i ciała), jak również przykłady twórczości zwierząt. Badania te prowadziły do desakralizacji aktu twórczego, który okazuje się być efektem prostych czynności uwagi oraz zdradza swoje pokrewieństwo z marzeniami sennymi, fantazjami, a nawet patologicznymi stanami psychiki, takimi jak obłęd l...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
