Magdalena Kuszewska: Kiedy tak wiele osób narzeka, że empatia i życzliwość są w odwrocie, mam ochotę odpowiadać „bez przesady, to zależy”. Uznaję, że najwięcej zależy od konkretnego człowieka, sytuacji, okoliczności. Kto ma rację?
Tomasz Sobierajski: Na Uniwersytecie Michigan w Stanach Zjednoczonych przenalizowano dane kilkunastu tysięcy studentów z roczników 1979–2009, opierając się na zestandaryzowanej skali empatii. I zaobserwowano znaczny spadek deklarowanej empatii. Jednocześnie wzrosły zachowania i cechy narcystyczne oraz skoncentrowanie się na sobie.
„Liczę się tylko ja, ja i ja”?
Mamy do czynienia z ważną zmianą kulturową, gdzie gotowość do współodczuwania i przyjmowanie perspektywy innych są marketingowo mniej cenione. W krajach rozwiniętych, do których należy Polska, dominuje kultura indywidualizmu, w której promowany jest sukces jednostki i rywalizacja. Przedkładamy swoje „ja” nad „my”. Często tak bardzo skupiamy się na sobie, że nie zauważamy niczego ani nikogo wokół nas. Paradoksalnie, przegapiamy też samych siebie, bo to skupienie na „ja” jest naskórkowe, kreacyjne.
POLECAMY
Wydaje nam się, że jesteśmy wrażliwi na krzywdę innych, bo zdarza nam się uronić łzę w trakcie oglądania filmiku w mediach społecznościowych. Ale trwa to chwilę. Kciuk rusza w górę i pojawia się nowy wątek, nowy świat, nowe emocje. Dodatkowo media „stępiają” naszą empatię, epatując cierpieniem, okrucieństwem i przemocą. Wpadliśmy w światopoglądową pułapkę. Film, w którym pokazuje się kobiecą pierś, jest dozwolony od lat 16,
ale ten, w którym w bliskim ujęciu kamery widzimy, jak w wyniku postrzału rozpryskuje się mózg, już tylko od 13. I być może nasza indywidualna empatia stygnie, ale patrząc uważniej i szerzej, zauważam, że wzrasta poziom empatii kolektywnej, szczególnie w najmłodszych pokoleniach.
Empatia kolektywna, czyli?
O ile ktoś może mieć stępiony poziom empatii z obcym człowiekiem, mijanym na ulicy, o tyle zwiększa się jej poziom w stosunku do zmian globalnych, z którymi mamy do czynienia. Mam tu na myśli głównie zmiany klimatyczne czy nierówne traktowanie grup mniejszościowych. Oznacza to, że młodzi często patrzą na różne kwestie w skali makro. Angażują się w ruchy społeczne i aktywnie wspierają osoby wykluczone, stają się ich sojusznikami. Moim zdaniem, choć empatia ewoluowała i długofalowo pewne rzeczy się zmieniły, to na pewno nie zniknęła.
Jak zmieniła się zatem empatia?
Na początek warto zaznaczyć, że z biologicznego punktu widzenia poziom empatii jest stały. To, w jaki sposób bywa manifestowana i w którym kierunku podąża, zależy od kultury. Wpływ na to, jak wyrażamy empatię bądź nie, zależy od norm społecznych w danej epoce, od ideologii, ale też od systemu edukacyjnego, który szczególnie uwrażliwia nas na konkretne sprawy. Empatia w społeczeństwach wielkomiejskich i cyfrowych z pewnością jest mniej spontaniczna, ale za to bardziej zrytualizowana, zamknięta w regułach, normach społecznych, narzuconym sposobie komunikacji. Dla przykładu: kiedyś większą empatią otaczano osoby starsze niż teraz. Dawniej nie zwracano uwagę na los zwierząt, również tych domowych. Współcześnie kotki i pieski wygrywają w konkurencji o nasze emocje. W ciągu jednego pokolenia zmieniły się normy, które sprawiają, że w inny sposób „empatyzujemy”.
Jeśli mówimy o szczególnych typach empatii, to chyba nie ma takiego drugiego społeczeństwa na świecie, które tak świetnie sprawdzałoby się w krótko...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
Dołącz do 50 000+ czytelników, którzy dbają o swoje zdrowie psychiczne
Otrzymuj co miesiąc sprawdzone narzędzia psychologiczne od ekspertów-praktyków. Buduj odporność psychiczną, lepsze relacje i poczucie spełnienia.
