Katarzyna Stępień jest pedagogiem i trenerem kształtowania kompetencji społecznych. Doktorantka w Instytucie Pedagogiki UMCS w Lublinie.
Nauczyciel i uczeń istnieją dzięki sobie. Człowiek staje się uczniem, kiedy ktoś chce go uczyć, natomiast nauczycielem się jest, gdy ma się kogo nauczać. Ucznia i nauczyciela wiąże specyficzna relacja. To od osobowości nauczyciela zależy, jaki charakter ona przyjmie – czy będzie oparta na partnerstwie, czy na autorytaryzmie.
Uczniowie gimnazjum i liceum są w trudnym okresie życia – wielkich zmian i wątpliwości dotyczących tożsamości i własnej egzystencji. Adolescencja jest momentem przechodzenia z etapu dziecka do dorosłości. I nagle wszyscy od młodego człowieka oczekują dojrzałości i odpowiedzialności, a to nastolatkom rzadko się udaje. Dlatego właśnie w tym okresie trzeba pomagać im w naprawianiu nieuniknionych błędów, a nie tylko ganić za ich popełnienie, rozmawiać – a nie rozkazywać, próbować zrozumieć – a nie pochopnie osądzać, a przede wszystkim zachęcać do działania, zamiast burzyć i tak kruchą w tym czasie konstrukcję motywacji do wszelkich działań. Badania potwierdzają, że empatyczny nauczyciel skuteczniej naucza i wychowuje.
Dobry nauczyciel to empatyczny nauczyciel
Empatia sprzyja rozwojowi postaw i zachowań prospołecznych. Profesor Józef Rembowski uważa, że empatia to proces wczuwania się w uczucia drugiej osoby, to postrzeganie i rozumienie jej sytuacji, to proces skutecznego zrozumienia drugiego człowieka. Empatię często utożsamia się ze współczuciem, sympatią, życzliwością, intuicją czy emocjonalnością. Badacze rozróżniają:
- empatię poznawczą, która polega na zrozumieniu cudzych stanów emocjonalnych i sytuacji oraz na uznaniu odmienności poglądów innych;
- empatię emocjonalną, która polega na wczuwaniu się w emocje i uczucia innych osób.
Nauczyciel empatyczny rozumie potrzeby wychowanka, wczuwa się w jego stany psychiczne, a także orientuje się w jego sytuacji domowej – tylko wtedy może zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa ucznia. Empatia nauczyciela pomaga również w motywowaniu uczniów do nauki.
Błędne jest myślenie, że chęć ucznia do nauki wypływa z jego zainteresowań. Motywacja uzależniona jest od wielu czynników, m.in. od: postawy nauczyciela i atmosfery panującej w szkole, osobistej i domowej sytuacji ucznia, jego życiowego doświadczenia, zainteresowań i ambicji, obawy przed karą lub niezadowalającą oceną, chęci otrzymania promocji do klasy następnej, wykorzystania wiedzy do praktycznych celów czy otrzymania odpowiedniej pracy. Motywację można stymulować różnymi sposobami, np. nagrodami – bo zaspokajają potrzebę, albo karami – bo ją zwiększają. Pamiętać jednak należy, że gdy nauczyciel stosuje tylko kary, uczniowie boją się go, ale lęk wywołuje chęć odwetu i obniża motywację do nauki. Uczniowie znacznie lepiej i chętniej uczą się w bezpiecznej atmosferze, gdy nauczyciel stosuje pochwały i nagrody.
Stosowane środki wychowawcze nie są jedyną przyczyną...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
