Dorota Krzemionka-Brózda: – Czasem czyjaś ukryta, niechlubna przeszłość wypływa po latach i – jak napisała Agnieszka Zagner w „Polityce” – nagle jak kamień zawisa u szyi. Okazuje się, że ktoś przed laty robił coś, co jest sprzeczne z jego jawną postawą życiową, sprzeniewierzył się deklarowanym przez siebie wartościom, skrzywdził innych ludzi. Rzadko zdarza się, aby ludzie tak skonfrontowani ze swoją przeszłością przyznali po prostu: „pobłądziłem”, „przepraszam”, „proszę o wybaczenie”. Jak pan myśli, z czego to wynika?
Jakub Kołodziej: – Powody mogą być różne. Czasem taka osoba świadomie, celowo to zrobiła dla jakiejś korzyści i ani myśli przepraszać, uważa, że jej się to należało. Czasem zaś może sobie zdawać sprawę z tego, że źle zrobiła, ale gdy zostaje to publicznie ujawnione, po prostu zaprzecza wszystkiemu. Ma świadomość znaczenia swoich czynów, przeżywa żal i poczucie winy z tym związane. Ale zaprzecza, bo odczuwa silny lęk przed napiętnowaniem społecznym.
– Czyli, mówiąc potocznie, idzie w zaparte?
– Tak. Jeżeli istnieją dowody jej winy, to taka osoba tym bardziej się pogrąża. Ale nie potrafi przewidywać konsekwencji swych zachowań. Pod wpływem silnego lęku społecznego zaczyna działać w sposób chaotyczny, gwałtowny i nieprzemyślany. Po prostu chce uciec z trudnej sytuacji.
– Tak jak przestępca ucieka z miejsca zbrodni. Ale zdarza się, że taka osoba nie przyznaje się sama przed sobą, że taka sytuacja w ogóle miała miejsce w jej życiu. Jak to możliwe?
– Nasza psychika jest wyposażona w szereg mechanizmów obronnych, które zabezpieczają nas przed przeżywaniem winy. Bardzo trudno jest nam przyznać przed sobą samym, że coś zrobiliśmy źle, jeszcze trudniej przed innymi. Kiedy postępujemy wbrew sobie, łamiemy własne normy, pojawia się szereg reakcji, które służą zachowaniu dobrego samopoczucia. Jedną z takich reakcji jest zaprzeczanie. To dość prymitywny mechanizm obronny. Na przykład ktoś zwyzywał publicznie inną osobę, a potem twierdzi, że tego nie zrobił, że nic takiego nie miało miejsca. Albo próbuje wytłumaczyć swoje zachowanie w korzystny dla siebie sposób, stosując mechanizm racjonalizacji. Dowodzi, że w gruncie rzeczy to on miał rację, że to było jedyne wyjście z sytuacji. Taka osoba ma wręcz poczucie, że postąpiła dobrze.
– Czyli nie naubliżałem tej osobie, ale dałem wyraz swojemu oburzeniu?
– Albo nawet twierdzę, że w ten sposób broniłem innych. Często też w takiej sytuacji dochodzi do wyparcia, czyli zupełnego odcięcia się od jakiegoś wydarzenia. Taka osoba w ogóle nie pamięta tego...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
