Chętnie sięgamy po biografie i autobiografie ludzi sukcesu – szukamy w nich podpowiedzi i wskazówek, jak ten sukces osiągnąć. Równie chętnie w trudnej sztuce wychowania posiłkujemy się twórczością wielkich pedagogów – szukamy w niej wzorów i odpowiedzi na dylematy. Bez wątpienia jednym z takich wielkich pedagogów był Aleksander Kamiński1. Jego walory osobowe i wewnętrzny system wartości – wzbogacone talentem literackim i wyobraźnią społeczną – sprawiły, że twórczość pedagogiczna Kamińskiego pobudza coraz to nowe pokolenia młodzieży, inspiruje do działania coraz to młodszych wychowawców. I to właśnie jej walor aksjologiczny i swoiste wizjonerstwo stanowią o nieprzemijającym znaczeniu twórczości Kamińskiego. Mimo odmiennego kontekstu społecznego i politycznego współcześni czytelnicy odnajdują w niej walory uniwersalne. Taki właśnie odbiór dzieła nosi znamiona analizy długiego trwania – ważne są nie tyle fakty i procesy, co długie trwanie wyrażające się w uniwersalności przesłania. Poświęćmy mu nieco miejsca.
Wielość zainteresowań, wielowymiarowość działań i obszarów aktywności – oto najkrótsza analiza życia i twórczości tej wybitnej osobowości twórczej, wybitnego praktyka, działacza harcerskiego, bohatera narodowego, człowieka o silnej osobowości, której to ramy sam stworzył w procesie samowychowania, uwarunkowanym także zewnętrznie niestabilnym kontekstem społecznym, wymuszonym zmienianiem środowiska życia, w końcu wychowaniem instytucjonalnym.
Życie i dzieło Aleksandra Kamińskiego stanowią nierozerwalną całość. Jego dzieło to nie tylko praca pisarska, lecz również wytrwała i bogata działalność w wielu obszarach zawodowych i społecznych. Profesora Kamińskiego cechowała umiejętność niezwykłej koncentracji na sprawach i zagadnieniach, które uważał za najistotniejsze w danej fazie życia. Takich przykładów dostarcza okres do 1939 r., gdy podstawowym celem jego działalności teoretycznej i praktycznej była organizacja zuchowa i harcerska. Po drugiej wojnie światowej Aleksander Kamiński naczelnym zadaniem swego życia uczynił pracę naukową, głównie w zakresie pedagogiki społecznej. Nie oznaczało to pomijania innych sfer działalności – przez całe życie wierny był harcerstwu.
O zawodzie – o wychowawstwie
„Moim zawodem jest wychowawstwo” – te oto słowa Aleksandra Kamińskiego niech będą mottem tego szkicu, przybliżającego tę wyjątkową postać czytelnikom „Psychologii w Szkole” – nauczycielom, wychowawcom, opiekunom, pracownikom socjalnym i innym przedstawicielom zawodów społecznych, zorientowanych na Innego. W taki sposób powiedział o sobie w jednym z wywiadów – tym samym niezwykle syntetycznie sformułował swą pasję: wychowywać, dawać wzór, pomagać w odkrywaniu świata, czyniąc to w sposób atrakcyjny, ale i odpowiadający potrzebom podopiecznych, spożytkowując walory grupy społecznej i społeczności. Tak rozumiane wychowawstwo przenikało różne obszary bogatego, wielowymiarowego życia Kamińskiego.
Był wybitnym i charyzmatycznym wychowawcą. Rolę tę, podjętą w pierwszej drużynie harcerskiej i kole samokształceniowym w Humaniu na Ukrainie, rozwijał i realizował w toku całego swego życia zawodowego i społecznego. Pracował w różnych środowiskach i okolicznościach. Po ukończeniu studiów przez rok był nauczycielem jednego z warszawskich gimnazjów. W latach 1933-1939 kierował Szkołą Instruktorską w Nierodzimiu i w Górkach Wielkich. Kształcił tam wychowawców-instruktorów gromad zuchowych i harcerskich. Na ten okres przypada też bliska współpraca z nauczycielami szkoły podstawowej w Mikołowie (1935-1939).
Bez względu na to, jaką rolę pełnił – wychowawcy, instruktora, badacza, nauczyciela, literata – Aleksandra Kamińskiego charakteryzowała ta sama optymistyczna i zorientowana na Innego postawa humanisty, przekonanego o zdolności człowieka do samorozwoju i samowychowania. Postawa ta przenikała nie tylko jego odkrywcze prace o związkach młodzieży i stowarzyszeniach społecznych oraz o czasie wolnym, ale także te podejmujące problematykę gerontologiczną, którą zajął się u schyłku życia.
Pierwsze prace początkującego wychowawcy placówek opieki nad dzieckiem są efektem lektur, przemyśleń i własnych doświadczeń. Wskazują, w jaki sposób wrażliwość wychowawcza może złagodzić krzywdę dziecka cierpiącego na skutek wydarzeń losu, zła lub niewiedzy dorosłych. Znakomite posługiwanie się językiem literackim, przekonanie o wartości słowa mówionego i drukowanego, rozwinięta wyobraźnia społeczna i życzliwość dla ludzi są tymi czynnikami, które dziełom Kamińskiego nadają moc oddziaływania wychowawczego.
Wciąż silny jest odbiór bogatej i przemawiającej do wyobraźni czytelników twórczości literackiej i harcerskiej Aleksandra Kamińskiego. Fascynuje zawarty w niej wzór prawości i niezłomności, do którego pragną zbliżać się coraz młodsze roczniki młodzieży.
O profesorze, badaczu, nauczycielu
Aleksander Kamiński najdłużej pracował jako nauczyciel akademic...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
