Najlepiej zbadane jest na pewno dzieciństwo – głównie ze względu na mnogość i wagę dokonujących się wtedy przemian. Z kolei największe problemy stwarza badaczom dorastanie. Dowodem na to jest choćby fakt, że nadal nie stworzono jego pozytywnej definicji, a więc mówiącej, czym ono jest. Istniejące definicje podkreślają przede wszystkim, że osoba dorastająca nie jest już dzieckiem i jeszcze nie jest dorosłym. Bardzo trudno też jednoznacznie wskazać moment życia, w którym młody człowiek wchodzi w okres dorastania. Zwykle za punkt zwrotny przyjmuje się początek pokwitania – ale czy miesiączkująca dziesięciolatka to już przedstawicielka dorastającej młodzieży? Gdzie zaklasyfikować piętnastoletniego chłopca bez zaznaczonych drugorzędowych cech płciowych? Biologiczny aspekt dorastania oczywiście najłatwiej dostrzec, ale równie ważne dla prawidłowego rozwoju są zachodzące w tym czasie zmiany w sferze emocjonalnej, społecznej, poznawczej czy osobowościowej młodego człowieka.
W każdym okresie życia podlegamy presjom ze strony naszego ciała i otoczenia, jednakże są one szczególnie silne właśnie w czasie dorastania. Aby sobie z nimi poradzić, młody człowiek poszukuje nowych możliwości działania. Opanowuje więc nowe sprawności, dzięki którym osiąga kolejne cele rozwojowe i przełamuje kryzysy.
Moje ciało
Czas nauki w gimnazjum i liceum obejmuje pierwszą fazę dorastania. W tym okresie na pierwszy plan wysuwa się z pewnością dojrzewanie fizyczne. W miarę pojawiania się drugorzędowych cech płciowych, nastolatki koncentrują się na wyglądzie zewnętrznym. Akceptacja bądź odrzucenie własnego ciała mają wielki wpływ na kształtowanie się samooceny. Szczególnie chłopcy przykładają wielką wagę do wczesnych oznak dojrzewania, czyli do wzrostu masy i długości ciała oraz siły i sprawności fizycznej. Ich wyraźny przyrost czyni chłopców atrakcyjniejszymi dla rówieśników obu płci (podobają się koleżankom, zyskują szacunek kolegów), pozwala im też wcześniej podjąć różnorodne aktywności charakterystyczne dla dorosłych. Niestety, często nie są jeszcze na tyle dojrzali psychospołecznie, żeby dobrze funkcjonować w roli przywódcy grupy czy właściwie zabiegać o względy dziewcząt. Pomimo tych niedogodności wczesny rozwój fizyczny jest najczęściej dla młodych chłopców powodem do dumy – wyraźnie podnosi ich samoocenę i satysfakcję z życia. Często jest jednak przyczyną niepowodzeń w szkole, szczególnie jeśli nie idzie w parze z rozwojem intelektualnym i emocjonalnym.
Chłopcy, którzy rozwijają się fizycznie wolniej niż rówieśnicy, często nie są akceptowani przez nich. Znajdują wtedy wsparcie wśród młodszych od siebie, co jednak dodatkowo obniża ich status w grupie rówieśniczej i utrudnia opanowanie przyjmowanych przez tę grupę sposobów zachowania się. Brak aprobaty ze strony kolegów jest często przyczyną łamania norm społecznych (np. popełnianie przestępstw czy sięganie po środki odurzające) po to, aby przypodobać się rówieśnikom, wywrzeć na nich wrażenie bądź udowodnić, że nie jest się „mięczakiem”. Zachowania takie rzadko jednak poprawiają pozycję pośród rówieśników, a zawsze są potępiane przez rodziców i nauczycieli – w efekcie młody człowiek nie otrzymuje wsparcia od żadnej ze stron. Opóźnione dojrzewanie fizyczne jest dla większości chłopców przyczyną niskiej lub wręcz zaniżonej samooceny, nieakceptowania nie tylko własnego wyglądu, ale i siebie samego.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku dziewcząt. Przyspieszony rozwój fizyczny jest dla nich znacznie częściej przyczyną zakłopotania niż powodem do dumy, budzi bowiem zainteresowanie chłopców. O ile jednak czternastolatka zwykle chętnie przyjmuje adorację z ich strony, to szybko rozwijająca się dziesięcioletnia dziewczynka czuje się niezręcznie, gdy koledzy kierują pod jej adresem niewybredne uwagi. Oczywiście wyraźnie opóźniony rozwój fizyczny jest dla dziewcząt powodem do niezadowolenia, jednakże nie niesie ze sobą tak wielu negatywnych efektów, jak w przypadku chłopców. Dorastające dziewczęta są natomiast bardzo wrażliwe na sygnały dotyczące ich ciał.
Zadowolenie z własnego zdrowia i wyglądu fizycznego ma bezpośredni związek z kształtowaniem obrazu własnej osoby, który jest z kolei efektem zarówno oceniania samej siebie, jak i informacji pochodzących od innych osób, szczególnie tych uważanych przez dziewczynkę za autorytet. Moda na szczupłą i wysportowaną sylwetkę, utrzymywanie wysokiej sprawności fizycznej i dobrej kondycji ma swoje niewątpliwe zalety, ale też może przynieść fatalne efekty. Dotyczy to szczególnie młodszych dziewcząt, które stosują drako...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
