Bardzo często zarzuca się nauczycielom, że kategoryzują swoich uczniów. Czy jednak można uniknąć selekcji? Naszym zdaniem, nie. Kategoryzacja jest naturalnym procesem występującym w interakcjach społecznych. Nauczyciele mogą jedynie wpływać pozytywnie na swoje zachowanie, gdy zwiększą swoją samoświadomość.
W relacjach społecznych, oprócz segregacji „widocznej gołym okiem”, istnieje segregacja „ukryta”. Jest niebezpieczna szczególnie w szkołach, ponieważ powoduje poważne konsekwencje dla uczniów. Przykładem takiej ukrytej segregacji mogą być subtelne zachowania nauczyciela, które nie wprost świadczą o tym, że jeden uczeń jest bardziej doceniany niż inni.
Kategoryzacja ludzi jest naturalnym mechanizmem – codziennie jej dokonujemy, dzieląc ludzi na podstawie np. wyglądu zewnętrznego, określonych zachowań, miejsca zamieszkania (określona dzielnica). Kategoryzacje są nam niezbędne, przecież na swojej drodze spotykamy bardzo wiele różnych osób, z którymi wchodzimy w jakieś relacje. Nie ma możliwości, żeby wszystkie te osoby dokładanie poznać. Musimy więc podejmować decyzje dotyczące tego, jak należy je traktować i dokonujemy tego na podstawie czasami bardzo skąpych przesłanek. Aby poradzić sobie w tej sytuacji, tworzymy kategorie, do których dopasowujemy napotykane osoby. Tak powstają prywatne teorie osobowości, które pozwalają nam odpowiednio zachowywać się w stosunku do konkretnej osoby, jednocześnie też dają poczucie, że mamy wpływ na otoczenie.
W skórzanej kurtce jest arogancki
Bardzo często jednak mylimy się w powierzchownej ocenie ludzi. Gdy nauczyciel, wchodząc do nowej grupy uczniów, w ciągu bardzo krótkiego czasu, na postawie samego wyglądu zewnętrznego, dokonuje oceny swoich podopiecznych, to jego ocena może być niewłaściwa. Niestety, będzie to miało konsekwencje zarówno w postawie nauczyciela, jak i uczniów. Na przykład, uczeń siedzący w pierwszej ławce, schludnie ubrany, w okularach, potakujący głową i uśmiechający się, zostanie oceniony jako osoba niesprawiająca problemów wychowawczych, pilna i grzeczna. Konsekwencją takiej oceny jest zachowanie nauczyciela – wobec takiego ucznia będzie milszy, wyrozumialszy, bardziej otwarty i będzie wysoko oceniał jego dokonania. A wyobraźmy sobie ucznia, który siedzi rozparty w ostatniej ławce, ma zmierzwione włosy, jest ubrany w kurtkę skórzaną i ziewa – nauczyciel sklasyfikuje go jako osobę arogancką, sprawiającą trudności wychowawcze. Wobec takiego ucznia nauczyciel będzie zdystansowany, bardziej dyscyplinujący i silnie kontrolujący relacje z nim. Dopasowanie swoich wzorców zachowań do posiadanych schematów uczniów daje nauczycielowi wewnętrzne przekonanie, że jest bezpieczny, ponieważ będzie potrafił...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
