Chciałbym to zobaczyć. Warszawa, zbieg ulic Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście. 19 września 1863 roku, godziny wieczorne. Z czwartego piętra pałacu Zamoyskich wypada i roztrzaskuje się fortepian, należący niegdyś do Fryderyka Chopina. Dwa lata później Cyprian Norwid napisze: „ideał sięgnął bruku”.
Powyższy epizod przypominają publikacje historyczne z okazji 150. rocznicy powstania styczniowego. Zdemolowanie pałacu i zniszczenie fortepianu stanowiło przecież kolejny akt wojny polsko-rosyjskiej – odwet Rosjan za próbę zabójstwa carskiego namiestnika w Królestwie Polskim. Kilka godzin wcześniej z poddasza pałacu zrzucono bomby na jego powóz. Zamach się nie powiódł, zemsta – tak. Namiestnik ocalał, fortepian poszedł z dymem.
Teksty historyczne najczęściej skłaniają filozofów do refleksji nad istotą dziejów ludzkich. Mogą jednak też skłaniać do refleksji nad naturą prawdy. Klasyczna koncepcja prawdy głosi bowiem, że zdanie jest prawdziwe, gdy jego treść jest zgodna z faktycznym zdarzeniem lub stanem rzeczy. Z czym jednak mają zgadzać się prawdziwe zdania o zdarzeniach przeszłych, skoro tych zdarzeń już nie ma? Upadek fortepianu Chopina odszedł do przeszłości. Zdania o nim uznajemy jednak za prawdziwe, choć wydaje się, że nie istnieje już nic, z czym mogłyby się zgadzać.
Jeśli nie chcemy odrzucać lub modyfikować klasycznej koncepcji prawdy – z jej ideą zgodności lub korespondencji – musimy uratować’ przeszłość. Innymi słowy, jeśli uważamy, że nasze naturalne intuicje związane z pojęciem prawdy są rzetelne i uniwersalne, musimy poszukać takiej koncepcji przeszłości, według której istnieje ona – pomimo zjawiska zwanego upływem czasu. Oto dwie z nich.
Fortepian w czasoprzestrzeni
Pierwszą koncepcję, częściowo zbieżną z niektórymi interpretacjami teorii względnośc...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
