Chory budzi się często z nieokreślonym ciężarem w piersi. Każdy kolejny dzień jest wyzwaniem na miarę zdobycia Everestu, a stygmatyzacja i ignorancja społeczeństwa tylko tę wspinaczkę utrudniają. Często w zmaganiu z zaburzeniem psychicznym pomaga otwarcie się na innych i mówienie o swoich problemach, jednak wiąże się to z ogromną uwagą i potrzebą przede wszystkim akceptacji i zrozumienia.
NIE MÓW: „Masz takie wspaniałe życie i tyle rzeczy, za które możesz być wdzięczny”.
Osoby cierpiące np. na depresję spędzają sporo czasu (na pewno na początku choroby), szukając czegokolwiek, co będzie je cieszyć, za co mogą być wdzięczne, co da im nadzieję, że jutro będzie chociaż odrobinę lepiej. Gdy powiesz komuś choremu, że powinien być wdzięczny lub bardziej się cieszyć, będzie miał jeszcze większe poczucie winy i wstydu, bo „widocznie za słabo się stara”. W chorobach psychicznych poczucie winy i wstyd towarzyszą choremu na każdym kroku. To zdanie implikuje, że Twoim zdaniem chory jest słaby i nie robi wystarczająco dużo, by się lepiej poczuć. Możesz być pewien, że z całych sił chce, by było lepiej.
POWIEDZ: „Doceniam cię”.
Czy sam nie chciałbyś czegoś takiego usłyszeć, gdy zmagasz się z czymś bardzo, bardzo trudnym? Nie chciałbyś wiedzieć, że jesteś wystarczająco dobry taki, jaki jesteś, i ktoś widzi i docenia Twoje starania? No właśnie.
NIE MÓW: „Powinieneś medytować/iść pobiegać/trenować jogę” (i inne tego typu pomysły).
Chory najprawdopodobniej już tego próbował, bo szukając dla siebie ratunku, próbuje się niemal wszystkiego. Możliwe, że medytuje regularnie, więc nie mów mu, że coś musi lub powinien. To, że coś działa na Ciebie, nie oznacza, że zadziała na innych. Nie tylko chorych.
ZAPYTAJ: „Co cię odpręża?”.
Medytacja to jedna z wielu ścieżek do osiągnięcia spokoju. Innym przynosi go modlitwa, spacer, czytanie, gorąca kąpiel czy cokolwiek innego. Zapytaj o to. Nie mów, że coś się powinno lub czegoś nie powinno się robić. Sam też na pewno nie lubisz, gdy ktoś Ci coś narzuca.
NIE MÓW: „Wszystko będzie dobrze”.
Gdy chory chce tylko umrzeć, czuje pustkę, bezsens, izoluje się, chce być sam i ma wrażenie, że nie ma już dla niego nadziei na wyleczenie, to czy aby na pewno można powiedzieć, że „będzie dobrze”? To nie pomaga. Zaburzenia często zniekształcają postrzeganie rzeczywistości. Świat jest np. czarny (metaforycznie) i żadne słowa otuchy tego nie zmienią, a mogą jedynie frustrować.
POWIEDZ: „Jestem tu dla ciebie. Będę cię wspierać”.
To duża ulga wiedzieć, że jest ktoś, na kim można się wesprzeć, gdy upadamy. Zaburzenia psychiczne bardzo często sprawiają, że chory izoluje się od ludzi. I nawet jeśli będzie twierdził, że nie skorzysta z Twojej pomocy czy obecności, to świadomość tego, że jesteś, będzie działała kojąco. Bez napinania. Bez przymusu. Tak po prostu.
NIE MÓW: „Po prostu bądź szczęśliwy”.
Wypowiadając takie zdanie, pokazujesz ignorancję i twierdzisz, że to, że ktoś cierpi, jest kwestią jego dobrej lub złej woli. Uwierz, że nikt nie lubi cierpieć i każdy chce być szczęśliwy, chce budzić się z motywacją do życia. Czy Ty, gdy jest Ci źle, potrafisz pstryknąć palcami i „po prostu być szczęśliwy”?
ZAPYTAJ: „Co mogę zrobić, by pomóc ci poczuć się szczęśliwszym?”.
Takie słowa dają dużo siły do tego, by może spróbować zrobić jeszcze jeden krok, gdy gdzieś utkniemy w miejscu. Komunikujesz w ten sposób, że jesteś, że wspierasz, że chętnie pomożesz, ale nie będziesz naciskał i do niczego zmuszał. Po prostu będziesz i jeśli zajdzie taka potrzeba, okażesz wsparcie.
NIE MÓW: „To wszystko jest w twojej głowie”.
No a gdzie ma być? Tak, to zaburzenie psychiczne, ale takie zdanie sugeruje, że Twoim zdaniem chory coś wymyśla i powinien po prostu porzucić swoje irracjonalne myśli. To trywializuje emocje, przeżycia i potraf wpędzić w duże poczucie winy. Przemyśl to sobie, zanim wypowiesz cokolwiek takiego.
POWIEDZ: „Zróbmy coś fajnego”.
Gdy choremu jest trudno uciec od swoich myśli, które przysparzają mu jedynie cierpienia, czasem warto zaproponować mu oderwanie się od nich. Może to być spacer do parku, wizyta w księgarni, odcinek serialu, cokolwiek, co przyjdzie Ci do głowy i co lubi robić Twój bliski. Pomoże to odepchnąć choćby na chwilę negatywne myśli i odprężyć się na jakiś czas.
NIE MÓW: „Czym ty się w ogóle tak martwisz/smucisz/stresujesz?”.
Prawda jest taka, że nie wiesz, co się dzieje w życiu chorego. Nie wiesz, czym spowodowana jest choroba. Powyższym zdaniem sugerujesz, że chory nie ma prawa czuć tego, co czuje. Że nie ma prawa źle się czuć. Pamiętaj, że Twoje informacje są ograniczone, a takie słowa ranią, wpędzają w poczucie winy i zwyczajnie krzywdzą. Każdy z nas ma swoje granice.
ZAPYTAJ: „Jak mogę ci pomóc poczuć się lepiej?”.
Musisz założyć, że tak naprawdę nie wiesz, co się dzieje z drugim człowiekiem. Nie znasz wszystkich problemów, z którymi się zmaga. Zamiast bazować na powierzchownych informacjach, po prostu wyciągnij dłoń. Pokaż, że jesteś otwarty i chętny, by ulżyć mu w cierpieniu.
Pamiętajmy, że mówienie do nastolatka z depresją wymaga subtelności i wrażliwości. To może być trudne, ale nasza obecność i wsparcie mogą naprawdę pomóc w ich procesie zdrowienia. Dajmy im znać, że nie są sami i że razem możemy stworzyć przestrzeń pełną zrozumienia i wsparcia – zaznacza Monika Kotlarek.
A więcej rad i wskazówek dla rodziców i opiekunów dzieci i nastolatków z depresją znajdziecie w książce „To nie smutek. To depresja. Poradnik dla rodziców nastolatków w kryzysie” (wyd. Sensus, Gliwice 2023).
