Kiedy pytam studentów, jakich mieli wychowawców w szkole, z reguły tylko kilku wspomina bardzo dobrze swoich nauczycieli; równie mała grupa dzieli się negatywnymi, a nawet bolesnymi doświadczeniami. Natomiast u większości wspomnienie dawnych wychowawców nie budzi żadnych żywszych skojarzeń (dla przejrzystości tekstu używam słów „wychowawca”, „nauczyciel”, „uczeń” w rodzaju męskim, ale mam na myśli także wychowawczynie, nauczycielki i uczennice). Dlaczego tak trudno być dobrym wychowawcą klasy? Co może zrobić nauczyciel, aby stać się dla swoich uczniów autentycznym autorytetem i przewodnikiem? W jaki sposób ma pracować, aby z przypadkowego zbioru młodych osób powstała zintegrowana grupa, która ma ochotę spotykać się ze sobą nawet po kilkudziesięciu latach?
Wychowawca pod presją
Oficjalne dokumenty oświatowe określają jedynie podstawowe zadania wychowawcze oraz opiekuńcze nauczyciela, i to bardzo ogólnikowo. Nie precyzują, jak powinien funkcjonować na co dzień, co ma robić na godzinach wychowawczych, jakimi cechami osobowości się odznaczać. Te wymagania konkretyzowane są na poziomie każdej szkoły.
Zazwyczaj oczekuje się, że wychowawcy będą nie tylko formalnymi opiekunami klas, ale przede wszystkim realizatorami misji wychowawczej szkoły. Obarcza się ich zatem główną odpowiedzialnością za osiąganie przez uczniów pozadydaktycznych celów edukacyjnych – związanych z rozwojem emocjonalnym, społecznym i moralnym (np. zdobywanie umiejętności porozumiewania się, współpracy w grupie, radzenia sobie ze stresem; kształtowanie autonomicznej hierarchii wartości; przygotowanie do samowychowania).
Dyrekcja zazwyczaj oczekuje, że wychowawcy klas będą: dążyć do osiągnięcia celów zawartych w szkolnym programie wychowania, stać na straży norm i zwyczajów (czyli będą socjalizować uczniów zgodnie z obowiązującymi w szkole zasadami), pilnować w swojej klasie dyscypliny i frekwencji, dbać o uzyskiwanie przez uczniów jak najlepszych ocen, rozwiązywać pojawiające się problemy, systematycznie prowadzić dokumentację, współpracować z rodzicami, a do tego sprawnie organizować szkolne imprezy.
Uczniowie mają różne oczekiwania, zależne od ich wieku, typu szkoły i własnych potrzeb. Większość jednak chciałaby, aby wychowawca był opiekuńczy, rozumiejący i wyrozumiały, przyjacielski, dyskretny i akceptujący; aby dbał o interesy uczniów, bronił ich w sytuacjach kryzysowych, pomagał w kłopotach, potrafił doradzić, traktował każdego indywidualnie, ale dawał swobodę i nie narzucał własnego zdania; poświęcał czas uczniom, interesował się nimi, ale bez wścibstwa. Oczekują też ciekawych godzin wychowawczych, kreatywności i poczucia humoru.
Inni nauczyciele zwykle chcą, aby wychowawca pomagał im, gdy pojawią się jakieś problemy z klasą – wpływał na postawy uczniów, skłaniając ich do „grzecznego” zachowania, posłuszeństwa i angażowania się w proces dydaktyczny.
Większość rodziców pragnie, aby wychowawca: traktował ich dziecko indywidualnie, rozwiązywał problemy – zwłaszcza te, z którymi sami nie potrafią sobie poradzić, trzymał stronę ich dziecka w przypadku konfliktu z uczniami albo nauczycielami, interweniował u innych pedagogów, ewentualnie również „wychowywał”, ale zgodnie z intencjami i poglądami rodziców.
Wychowawca może zatem przyjmować różne role, w zależności od kierowanych wobec niego oczekiwań, od potrzeb partnerów i wymagań sytuacji. W pracy Vademecum wychowawcy Beata Badziukiewicz i Mirosław Sałasiński wymieniają role: Strażnika, Opiekuna, Obrońcy, Doradcy oraz Pomagacza, podkreślając ich komplementarność. W codziennym szkolnym życiu rzeczywiście można je jakoś pogodzić, jednak problemy mogą się pojawić, gdy uczniowie wchodzą w konflikt z innymi nauczycielami lub dyrekcją. Wówczas wychowawca klasy zazwyczaj musi zająć stanowisko (np. Strażnika lub Obrońcy), które ustawia go w opozycji do którejś strony, i ponieść konsekwencje swojego wyboru. Aby pewniej i w zgodzie...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
