Zaburzenia łaknienia u dzieci i młodzieży przybierają rozmaitą postać, m.in.: jadłowstrętu psychicznego, przymusowego objadania się, czy tzw. wilczego apetytu na słodycze. Negatywne konsekwencje nieprawidłowych zachowań jedzeniowych u dzieci i młodzieży są poważniejsze niż u osób dorosłych. Jest to skutek niezakończonego jeszcze rozwoju biologicznego, intelektualnego, emocjonalnego i społecznego. Dlatego bardzo istotne są wszelkie działania profilaktyczne wobec tej grupy odbiorców, ale i osób dorosłych, pod których opieką pozostają.
Zachowania ryzykowne dzieci i młodzieży najczęściej ze sobą współwystępują. Osoby cierpiące na anoreksję czy bulimię często uzależniają się jednocześnie od alkoholu, leków, wchodzą w ryzykowne związki seksualne, okaleczają się. Zachowania ryzykowne mogą również zastępować się wzajemnie. Jeśli z jakichś względów jedno z nich jest utrudnione lub niemożliwe, nastolatek może w to miejsce wbudować inny niekonstruktywny sposób radzenia sobie (np. samookaleczanie w miejsce restrykcyjnej diety).
Mimo że zaburzenia odżywiania wprost dotyczą sfery pokarmowej, to tak naprawdę służą zaspokojeniu wielu rozmaitych potrzeb i pragnień, które dotychczas nie mogły być zrealizowane. Dzięki odmawianiu jedzenia i znacznej utracie wagi, nastolatek uzyskuje zainteresowanie opiekunów, ich troskę, poczucie bycia kimś wyjątkowym, poczucie panowania nad otoczeniem i samym sobą, satysfakcję z własnej konsekwencji i siły, możliwość odwrócenia uwagi od innych problemów (np. kłótni rodzinnych), możliwość unikania kontaktów seksualnych itp. Dopóki zatem problemy leżące u podstaw zaburzeń łaknienia nie zostaną rozwiązane, dopóty jedzenie i ciało będą istotnymi i jedynymi instrumentami zaspokajania potrzeb dziecka.
Wierzchołek góry lodowej
Zaburzenia odżywiania najczęściej pojawiają się w okresie dorastania. Jest to też czas, w którym młodzi ludzie są szczególnie wrażliwi na bodźce zewnętrzne (ocenę społeczną, modę) oraz bodźce pochodzące z wnętrza ich intensywnie rozwijającego się organizmu (zmienność nastrojów, pobudzenie seksualne itp.).
Zaburzenia łaknienia to zaledwie wierzchołek góry lodowej, który jest widocznym dowodem istnienia wielu niedostrzegalnych „gołym okiem” trudności – problemów nastolatka w relacjach z dorosłymi opiekunami, problemów w sferze odczuwania i wyrażania emocji czy w realistycznym spostrzeganiu siebie i świata zewnętrznego.
Zmiana w stosunku do ciała i jedzenia może być dla nas informacją o dokonującym się procesie poszukiwania i formowania własnej tożsamości. Identyfikując się z ciałem, bądź też nie, nastolatek próbuje określić swoje miejsce w świecie, nadać sens istnieniu, wyznaczyć granice „ja”, podkreślić swą autonomię i indywidualność, dać wyraz samokontroli i samostanowienia.
Zmiany w sferze ciała i jedzenia mogą mieć ponadto związek z kształtowaniem się systemu wartości młodego człowieka. We współczesnym świecie silnie akcentuje się atrakcyjność fizyczną, sprawność, siłę, konsekwencję w dążeniu do celu. Młodzi ludzie urodę ciała mogą wiązać z innymi potrzebnymi w życiu właściwościami – bycie pięknym oznacza przecież bycie zdrowym, szczęśliwym, akceptowanym, lubianym...
Bywa też, że sfera ciała staje się dla dorastającego jedynym obszarem, w ramach którego może zyskać poczucie autonomii, władzy i sukcesu, bo w innych kwestiach decydujący głos mają np. rodzice. Wówczas zaburzenia łaknienia mówią nam, co dojrzewający człowiek myśli o sobie („Gdy odmawiam sobie jedzenia, jestem niezależny, wartościowy”) i jakie emocje w związku z tym odczuwa („Po zjedzeniu posiłku mam poczucie winy, nienawidzę siebie”). Zadania życia dorosłego i role, jakie młody człowiek powinien w związku z tym podjąć, mogą być dla niego nieatrakcyjne, za trudne, a nawet przerażające. Wtedy ucieczka w zaburzenia łaknienia jest próbą wyrażenia niezgody na bycie matką, partnerką seksualną czy samodzielnym pracownikiem.
Problemy z jedzeniem i formowaniem stosunku do ciała mogą być informacją-maską o istnieniu innego rodzaju zaburzeń: depresji młodzieńczej, doświadczenia fizycznego/psychicznego wykorzystania, zaburzenia przystosowania do nowych sytuacji (np. przeprowadzka), uzależnienia od narkotyk...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
