Co wczoraj jadłeś na śniadanie? Nawet tak proste pytanie, które sobie zadasz, chwilowo dokonuje zamachu na Twoją uwagę. Raz zadane nie pozwala Twojemu umysłowi skupić się na niczym innym, dopóki sobie nie przypomnisz, zwłaszcza jeżeli postawisz przed sobą ważne pytanie lub takie, na które powinieneś być w stanie odpowiedzieć w sekundę. Każdy z nas zna to nieprzyjemne uczucie, gdy nie jesteśmy w stanie sobie czegoś przypomnieć, i wie, jak silna jest nasza potrzeba, aby odpowiedź pojawiła się w naszej głowie. Pytania mają potężny wpływ na nasz umysł, a tajemnica jest jego wielowątkową, złożoną formą. Jest obietnicą zdobycia nowej wiedzy, która – być może – odmieni nasze życie o sto osiemdziesiąt stopni.
Większość naszego życia składa się z wielokrotnie powtarzanych czynności i rutyny. Nieczęsto mamy okazję do doświadczania intensywnych emocji, nasze dni są w większości przewidywalne i schematyczne. Zetknięcie się z niewiadomym może obudzić w nas zmysł odkrywcy, wybić nas na chwilę z nudnej, przyziemnej rzeczywistości. Daje nam okazję do tego, aby nadać trochę pikanterii naszemu życiu, dlatego też tak wielu z nas lubi czytać dreszczowce i rozwiązywać zagadki. Są one dla nas namiastką ekscytującego życia, przygody i intensywnych wrażeń, których nam czasami brakuje.
Dlaczego ciągnie nas do tego, co niewiadome
Poczucie zetknięcia się z nieznanym pojawia się, gdy zauważamy, że nasza wiedza na dany temat jest niekompletna i chcemy wypełnić luki w posiadanych informacjach. Ludzki umysł nie lubi niepewności i niejednoznaczności, zaburzają one poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności świata. Naszą automatyczną reakcją na zadane pytanie jest wyszukiwanie potencjalnych hipotez i wyjaśnień, aby zredukować dyskomfort, a często i lęk, który się w rezultacie pojawia.
Te skrawki informacji, które dostajemy, sprawiają, że zostaje rozbudzona nasza ciekawość. Im bardziej temat jest dla nas istotny personalnie i wiąże się z naszymi zainteresowaniami, potrzebami, poczuciem bezpieczeństwa, tym usilniej będziemy szukać sposobów na zaspokojenie ciekawości i skoncentrujemy całą naszą energię na poszukiwaniach. Ludzki umysł nie radzi sobie dobrze z posiadaniem niekompletnej wiedzy. Termin, który opisuje to zjawisko, został wprowadzony przez psychologa Arie Kruglanskiego w 1993 r. i nazywa się potrzebą domknięcia poznawczego. Każdy człowiek ma różny jej poziom, niektóre osoby z niejednoznacznością i niewiedzą radzą sobie gorzej niż inne. To właśnie ci, którzy mają większą potrzebę domknięcia, uparcie będą dążyć do wyjaśnienia zagadki, poświęcając dużą ilość czasu i energii, wytężając wszelkie dostępne zasoby poznawcze, które mogą im w tym pomóc.
Detektyw w walce o przetrwanie
Z ewolucyjnego punktu widzenia potrzeba wiedzy i ciekawość są mechanizmami adaptacyjnymi. Gdyby nasi przodkowie nie interesowali się światem wokół nich, nie byliby w stanie przetrwać. Od zdobywania wiedzy zależało nasze być albo nie być i byliśmy zmuszeni do eksplorowania naszego środowiska. Gdyby pierwsi ludzie wiedzeni ciekawością nigdy nie zdecydowali się sprawdzić, co mogą znaleźć w jaskini, nie dowiedzieliby się, że miejsce to może ich ochronić przed atakiem drapieżników, zapewnić im ciepło i azyl.
Dzięki swojej ciekawości ludzie zaczęli tworzyć nowe narzędzia, próbować nowych pokarmów, zwiększając w ten sposób swoje szanse na przeżycie i rozwijanie się. To, co jest nieznane i nas fascynuje, jest źródłem nowych informacji, które mogą poprawić jakość naszego życia i dlatego mamy tak silną motywację do odkrywania i przyglądania się rzeczom, o których wcześniej nie mieliśmy pojęcia. Wiedza oznacza przetrwanie.
W obecnych czasach wiedza również może się wiązać z perspektywą lepszego i bezpieczniejszego życia. Gdy podejmujemy decyzję dotyczącą nowego miejsca zamieszkania, sprawdzamy, czy dana okolica jest bezpieczna, czy będziemy w stanie znaleźć w niej stabilną pracę, czy jest w niej łatwy dostęp do opieki zdrowotnej. Jeżeli dane miejsce nie spełnia wymogów, z dużo mniejszym prawdopodobieństwem postanowimy się do niego przenieść. Podobnie jest z dokształcaniem się – zdobycie nowej wiedzy może się wiązać ze wzrostem naszych zarobków, a tym samym z poprawą jakości naszego życia i większą stabilnością.
Mózg w poszukiwaniu dopaminy
Większość naszych zachowań jest podyktowana impulsami, które wysyła nasz mózg, i zainteresowanie tym, co nowe i nieznane, nie jest wyjątkiem. Gdy poszukujemy odpowiedzi, zostaje rozbudzona w nas ciekawość. Badania neuroobrazowania Matthiasa J. Grubera i współpracowników (2019) pokazują, że w momencie, gdy tak się dzieje, zwiększa się aktywność układu nagrody. Obszar ten odpowiedzialny jest m.in. za wydzielanie dopaminy w mózgu, czyli neuroprzekaźnika przyjemności oraz motywacji. To ten sam układ, który jest związany z wyks...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
