Od czego zależą szkolne osiągnięcia uczniów? Jaki wpływ na nie mają rodzice, a jaki jest w nich udział szkoły? Czy szkoła jest miejscem wyrównywania szans edukacyjnych, czy też pogłębia istniejące różnice społeczne między dziećmi? A może pracuje tylko z wybranymi uczniami, którym rodzina i tak stwarza korzystne warunki rozwoju? To zaledwie kilka z szeregu pytań, na jakie miał odpowiedzieć projekt „Badanie podstawowych umiejętności uczniów trzecich klas szkoły podstawowej”, rozpoczęty w 2006 roku przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, a współfinansowany przez Europejski Fundusz Społeczny.
W ramach projektu co dwa lata przeprowadzamy badania zakresu oraz poziomu podstawowych umiejętności językowych i matematycznych uczniów kończących I etap edukacji, a także analizujemy czynniki, które wpływają na te umiejętności (przede wszystkim działania nauczycieli i środowisk rodzinnych). Uczestniczą w nich grupy badanych (próba ogólnopolska) – uczniowie klas trzecich szkoły podstawowej, ich nauczyciele, rodzice, a w części jakościowej badań także dyrektorzy szkół oraz nauczyciele języka polskiego i matematyki w klasach IV. Losujemy ich z czterech środowisk: wsi, małego miasta (do 10 tys. mieszkańców), miasta średniej wielkości (do 100 tys. mieszkańców) i dużego miasta (powyżej 100 tys. mieszkańców).
Znaczący wpływ SES
Interesują nas też inne kwestie: Jaki jest poziom opanowania podstawowych umiejętności językowych dzieci kończących edukację początkową? Jaki jest poziom opanowania przez nie podstawowych umiejętności matematycznych? Jakie uwarunkowania szkolne, zwłaszcza związane ze sposobem pracy nauczyciela, ale także szerzej z kulturą szkoły wpływają na poziom badanych umiejętności trzecioklasistów? Jakie czynniki związane ze środowiskiem rodzinnym dziecka (poziom wykształcenia rodziców, praca zawodowa, subiektywna ocena sytuacji materialnej, potencjał kulturowy domu) mają związek z poziomem jego umiejętności?
Wśród umiejętności językowych interesują nas umiejętności czytania i pisania oraz zasób słownikowy uczniów i ich elementarna wiedza o języku. Wśród umiejętności matematycznych koncentrujemy się na umiejętnościach: rachunkowych, rozwiązywania zadań tekstowych, dostrzegania i wykorzystywania prawidłowości oraz rozwiązywania problemów.
Założyliśmy, że istotny wpływ na szkolne osiągnięcia uczniów ma status społeczno-ekonomiczny rodziny dziecka (SES), na który składają się cztery elementy: poziom wykształcenia rodziców, sytuacja zawodowa rodziców, subiektywna ocena sytuacji materialnej rodziców, dostępność w domu różnych źródeł kultury (książki, komputer, czasopisma dla dzieci).
Analiza związku między wynikami uzyskiwanymi przez uczniów w testach umiejętności językowych i matematycznych a SES ich rodzin pokazała, że dla rozwoju wielu umiejętności ma on o wiele większe znaczenie niż działania szkoły (np. najlepiej czytają dzieci, które w domach rodzinnych mają szeroki dostęp do różnych dóbr kultury). Z tego spostrzeżenia oraz z uzyskanych wyników wypływał dla nas wniosek bardziej ogólny: lepsze wyniki szkół wielkom...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
