Przytoczone wyżej motto jest jednym z najczęściej używanych ostatnio przez Polaków aforyzmem. Jak na aforyzm przystało, jest to powiedzenie dopuszczające całą serię interpretacji. Łatwo jest bowiem W. Bartoszewskiemu nawoływać do przyzwoitości bez wskazania odpowiedzi na tytułowe pytanie. Spróbujmy zatem spojrzeć na słowo przyzwoity z semantycznego punktu widzenia. Zacznijmy jednak od historii. Historycy polszczyzny sugerują, że słowo jest stosunkowo młode, jako że pierwsze jego użycia w tekstach drukowanych pochodzą z XVI wieku. Niektórzy z nich wskazują nawet autora tych pierwszych użyć. Ma nim być Łukasz Górnicki, autor znanego traktatu pt. Dworzanin polski. Czyżby to właśnie on wymyślił to słowo?
Nie oznacza to jednak, że zasady przyzwoitości nie obowiązywały Polaków już wcześniej. Ze szkolnej literatury wskazuję – oprócz wspomnianego Dworzanina – tylko dwa teksty: poradnik niejakiego Słoty O chlebowym stole albo pod innym tytułem O zachowaniu się przy stole z początków XV wieku. Później, już w XVI wieku, Mikołaj Rej używał w swoim poradniku innych słów: człowiek poćciwy, obyczajny. Jeszcze w osiemnastowiecznej kolędzie mamy użycie:
POLECAMY
Szopa bydłu przyzwoita
na dodatek źle pokryta
pałacem była.
Zatem przyzwoita to raczej odpowiednia – dla bydła, a nie nowonaro...
Ten artykuł jest dostępny tylko dla zarejestrowanych użytkowników.
