Co kryje się pod uzależnieniem, czyli gdzie kończy się relacja, a zaczyna nałóg?

Uzależnienie jest kompleksowym zjawiskiem, które angażuje wszystkie obszary życia jednostki, upośledzając kontrolę, zaburzając funkcjonowanie w rolach oraz zmieniając emocjonalność. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), uzależnienie definiowane jest jako: „Stan psychiczny i/lub fizyczny, wynikający z interakcji organizmu z substancją, charakteryzujący się przymusem jej zażywania w sposób ciągły lub okresowy, w celu doświadczania jej efektów psychicznych, a czasem także w celu uniknięcia dyskomfortu związanego z jej brakiem (objawów odstawienia)”. 

Uzależnienie to proces

Uzależnienie jest więc procesem, który wpływa na emocjonalne i fizyczne mechanizmy człowieka, zmieniając sposób doświadczania przyjemności i relacji z otoczeniem. Bezsprzecznie, samo zatrzymanie zażywania substancji lub powstrzymywanie się od uzależniającej czynności nie jest równoznaczne z powrotem do zdrowia, co znajduje odzwierciedlenie w teoriach psychoterapii uzależnień. Proces zdrowienia wymaga pracy nad psychologicznymi i emocjonalnymi aspektami uzależnienia, a abstynencja to jedynie początkowy etap, a nie ostateczny cel terapii. W modelu terapeutycznym Stantona Peele’a, uzależnienie traktowane jest jako zaburzenie w relacjach z samym sobą, a nie tylko z substancją lub czynnością, dlatego jego przezwyciężenie wymaga odbudowy zdrowych więzi z otoczeniem. Carl Gustaw Jung zauważał, że głębsze zrozumienie siebie i znalezienie sensu w życiu są kluczowe dla prawdziwego zdrowienia, a abstynencja jest tylko pierwszym krokiem w tym procesie. Ponadto w teorii psychoterapii uzależnień takich autorów jak J. Schwartz, proces zdrowienia oznacza odbudowanie wewnętrznej równowagi i umiejętności radzenia sobie z życiowymi trudnościami, co nie jest możliwe bez odbudowy pełnych, satysfakcjonujących relacji międzyludzkich. Przeciwieństwem uzależnienia nie jest więc abstynencja, tylko relacja.

Przede wszystkim relacje

Należy tu podkreślić, że popadaniu w uzależnienie niejednokrotnie sprzyja właśnie swoisty brak relacji, samotność bądź relacje naruszające. Brak bliskich więzi międzyludzkich, poczucie samotności oraz izolacji emocjonalnej tworzą przestrzeń, w której uzależnienie może łatwo się rozwijać. Samotność jako brak poczucia przynależności i wsparcia sprawia, że osoba staje się bardziej podatna na poszukiwanie substytutów, a więc substancji lub zachowań uzależniających, które przyniosą jej chwilową ulgę w doświadczanym bólu emocjonalnym. W takich sytuacjach mechanizmy obronne, jak uzależni...