Heymans uważany jest powszechnie za ojca psychologii holenderskiej. Miał szeroki obszar zainteresowań – publikował na temat komizmu, inteligencji, złudzeń zmysłowych i, oczywiście, charakteru. Był autorem kompletnie dziś zapomnianego w psychologii „prawa Heymansa”, dotyczącego hamowania bodźców. Jego uniwersyteckie wykłady cieszyły się wśród studentów tak dużą popularnością, że z powodu braku miejsca w auli dla wszystkich zainteresowanych musiał je powtarzać dwa razy.
Jednak zdaniem Willema Frijhoffa i Marijke Spies, autorów monografii o kulturze holenderskiej początku XX wieku, pamięć o tym pionierze psychologii naukowej w Holandii została „wykasowana”. Nie zachowały się żadne ważne pamiątki po nim, przepadła korespondencja i osobiste dokumenty. Pozostały tylko artykuły i książki. Być może, paradoksalnie zresztą, to one właśnie są kluczem do tej „niepamięci”. Heymans publikował bowiem chętniej po niemiecku niż w języku ojczystym, drukując najważniejsze swe dzieła w lipskiej oficynie wydawniczej „Ambrosius Barth”. Mogły też razić poglądy polityczne psychologa, który nie cofał się przed ich ostentacyjnym manifestowaniem. Wiadomo na przykład, że w proteście przeciwko słynnej aferze Dreyfusa, odesłał władzom francuskim Order Legii Honorowej.
Pionierski kwestionariusz
W roku 1905 Gerardus Heymans przystąpił do jednego z pierwszych w historii psychologii badania interdyscyplinarnego, którego projekt opracował wraz z doktorem medycyny Enno Dirkiem Wiersmą (1858–1940). Rozesłali do holenderskich lekarzy domowych trzy tysiące kwestionariuszy, z prośbą o dokonanie oceny zachowania i wskazanie cech psychicznych członków rodzin, które mieli pod opieką (rodziny musiały być pełne i liczyć co najmniej jedno dziecko).
Kwestionariusz składał się z dziewięćdziesięciu pytań, obejmował sześć głównych kategorii. Były to między innymi: cechy motoryki, uzewnętrznianie uczuć, cechy intelektu i sposoby poznawania świata, skłonności oraz tak zwana funkcja pierwotna i wtórna (czyli najprościej: to, jak długo utrzymują się u badanego określone odczucia i przeżycia lub jak szybko przechodzą w inne). Autorzy uzyskali materiał dotyczący prawie 440 rodzin (w sumie ponad 2400 osób), wyniki omawiali w artykułach publikowanych w latach 1906–1918.
Na podstawie swych badań Heymans i Wiersma wyodrębnili trzy główne wymiary temperamentu: aktywność, emocjonalność i funkcję pierwotną vs wtórną. Biorąc pod uwagę kombinacje skrajnego nasilenia tych wymiarów (duże lub małe nasycenie), holenderscy uczeni zaproponowali osiem typów temperamentu, z których nazwy trzech nawiązywały do klasycznej typologii Hipokratesa-Galena (sangwiniczny, flegmatyczny, choleryczny), zaś pięć pozostałych było w psychologii temperamentu nowością (sentymentalny, nerwowy, pasjonujący się, amorficzny i apatyczny). Istota tego podziału jest najczęściej przedstawiana w literaturze w postaci tzw. kostki Hey...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
