Co ciekawe, jeśli badany w czasie eksperymentu odniesie obrażenia ciała albo umrze, to według tego przepisu eksperymentator może uniknąć odpowiedzialności karnej. Dzieje się tak wtedy, gdy prokuratura lub sąd uznają, że doświadczenie zostało przeprowadzone zgodnie z wymaganymi zasadami ostrożności i aktualnym stanem wiedzy w danej dziedzinie, zaś oczekiwane korzyści, jakie może ono przynieść, mają istotne znaczenie dla danej gałęzi nauki.
Bardzo ważnym warunkiem legalności prac doświadczalnych jest uzyskanie przez eksperymentatora zgody osoby poddawanej eksperymentowi. Zgoda musi być dobrowolna i świadoma, a więc uczestnik doświadczenia powinien ją wyrazić swobodnie, bez obaw lub nacisków. Musi także dokładnie wiedzieć, na czym eksperyment będzie polegał, jakie są jego cele, a przede wszystkim, jakie zagrożenia są z nim związane. Powinien też mieć zapewnione prawo do wycofania się z badania w dowolnym momencie. Świadome i dobrowolne wyrażenie zgody jest szczególnie ważne w przypadku eksperymentów medycznych, na przykład testowania nowych leków, bowiem mogą one doprowadzić (i czasem doprowadzają) do uszkodzeń ciała, rozstroju zdrowia, a nawet do śmierci osoby badanej.
Problem jednak w tym, że wiele tego rodzaju doświadczeń jest wiarygodnych tylko wtedy, gdy badany nie wie, że jest badany, lub też gdy eksperymentatorzy nie mówią mu prawdy o celu i zakresie badania. Zatem w takiej sytuacji trudno mówić o wyrażeniu świadomej zgody. Klasycznym przykładem są badania nad nowymi lekarstwami czy sposobami leczenia, w których wykorzystuje się tzw. efekt placebo. Polegają one na tym, że jedną grupę badanych eksperymentatorzy poddają leczeniu na przykład nową metodą chirurgiczną, zaś w drugiej tylko pozorują takie działania. Badani są jednak przekonani, że oni również przeszli nowatorski zabieg. Przykładem może być doświadczenie przeprowadzone w USA i opisane przez A. Michajlika. Polegało ono na sprawdzeniu skuteczności metody podwiązania tętnic sutkowych w leczeniu anginy pectoris.
Wyznaczono dwie grupy doświadczalne. Jedną faktycznie poddano temu zabiegowi, natomiast w drugiej jedynie go upozorowano poprzez nacięcie, a potem zszycie skóry w odpowiednim miejscu. W każdej z grup stwierdzono istotną poprawę stanu zdrowia chorych. Wynikało stąd, że od samego zabiegu o wiele ważniejsze okazało się przekonanie pacjentów o jego skuteczności. Jednak aby się o tym przekonać, badacze musieli świadomie wprowadzić w błąd badanych. Tak samo dzieje się we wszystkich doświadczeniach z wykorzystaniem placebo. Czy w świ...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
