Już Zygmunt Freud zauważył, że fantazje są tak samo realne i ważne, jak wszelkiego rodzaju rzeczywistość zewnętrzna, i nazwał je „realnością psychiczną”. Stanowią pewnego rodzaju kompromis między wewnętrznymi nieświadomymi pragnieniami rozładowania rozmaitych napięć i osiągnięcia przyjemności a nakazami moralnymi. Kiedy fantazje życzeniowe zawierają treści niemożliwe do zaakceptowania przez świadomość, ulegają co prawda stłumieniu, lecz manifestują się na przykład pod postacią snów lub objawów nerwicowych. Mogą też stać się podstawą aktywności twórczej. Fantazje powstają, gdy rzeczywistość zewnętrzna rodzi frustrację i poczucie niezaspokojenia. Jedną z form fantazjowania jest marzenie na jawie: rodzaj myślowej historii ze sobą w roli głównej, w której możemy przeżywać siebie jako geniusza, agresywnego władcę czy wspaniałego kochanka. Ta wewnętrzna opowieść przejrzyście ukazuje zaspokajanie różnego rodzaju pragnień: agresywnych, podniesienia własnej wartości bądź seksualnych.
Człowiek jest zdolny do fantazjowania już od chwili narodzin, podobnie jak do nawiązywania uczuciowej relacji z drugą osobą. Fantazje seksualne powstają bardzo wcześnie, chociaż początkowo, zanim dziecko pozna mowę, mają bardzo prymitywną, pozasłowną formę. Podczas kontaktu z matką, gdy dziecko jest karmione, przytulane i pielęgnowane, odczuwa wiele przyjemnych bodźców płynących z różnych stref ciała. Te odczucia głębokiej przyjemności i błogości wzmacniają jego przywiązanie do matki i stają się siłą napędową do poszukiwania dalszego zaspokojenia. Stan zaspokojenia i przyjemności zostaje w psychice dziecka skojarzony z osobą matki. Gdy nie ma jej w pobliżu, używa ono własnych form zaspokojenia: ssie palec lub róg poduszki, kołysze się. Wraz z dalszym rozwojem tworzy sobie psychiczne wyobrażenie nieobecnej, kochanej przez siebie osoby i fantazjuje o niej, co zwiększa przyjemność z samozaspokojenia.
Poszukiwanie przyjemności i zaspokojenia oraz pragnienie bliskości drugiej osoby tworzą podstawy fantazji seksualnych. Pomagają one dziecku czekać i radzić sobie z frustrującą rzeczywistością, zachować obraz kochanej nieobecnej osoby. Jednak nie może ono czekać zbyt długo. Istnieje wiele możliwych zakłóceń rozwoju dziecka, które „czeka zbyt długo” – jedno z nich to odwrócenie się od bolesnej rzeczywistości i nadmierna aktywność fantazyjna, w skrajnych przypadkach połączona z autoerotyzmem. Fantazje zastępują wtedy rzeczywistość. Dramatycznym przykładem są dzieci z domów dziecka – odcięte od kont...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
