W pułapce własnych myśli Jak zauważyć, zrozumieć i zmienić nasz wewnętrzny głos?

Skąd się biorą nasze myśli?

Jako ludzie jesteśmy istotami biologicznymi, które swój aktual­ny stan zawdzięczają procesowi ewolucji. W toku tego procesu rozwijały się możliwości i funkcje naszego mózgu. Początkowo posiadaliśmy instynkty i emocje, które pozwalały nam nie dać się zjeść w sytuacji zagrożenia. Następnie dostaliśmy sferę poznawczą, która umożliwiła nam przetwarzanie informacji i uczenie się na błędach. Na koniec wykształciliśmy sferę świadomego umysłu, czyli zdolność do doświadczania świata i swojej relacji z nim (LeDoux, 2024). Dlaczego neurobiologia i filozofia są ważne w rozumieniu, czym są myśli? Bo to, że nasze myśli powstają, jest zasługą naszej biologii i funkcji mózgu. Natomiast to, że możemy je zauważać, jest czymś nowszym ewolucyjnie, co możemy nazywać „Ja obserwującym” (Harris, 2018). 

Dlaczego nie jesteśmy własnymi myślami?

Zamiast wyjaśniania tego od razu w formie teoretycznej zapoznaj się z praktycznym ćwiczeniem poniżej. W ten sposób łatwiej zrozumiesz, o co chodzi z „Ja obserwującym”. Dobrze by było, żebyś to ćwiczenie (jak i każde inne zawarte w tym artykule) nagrał i odsłuchał albo żeby przeczytał Ci je ktoś inny. 

Poproszę Cię teraz o zamknięcie oczu lub skierowanie wzroku w jeden punkt w taki sposób, żeby czuć się swobodnie. Skieruj teraz uwagę na swoje myśli. Co podpowiada Ci umysł? Gdzie są Twoje myśli? Są bardziej słowami czy obrazami? Czy stoją w jednym miejscu, a może są ruchome i się przesuwają? Pobądź przez jakiś czas obserwatorem i z zaciekawieniem patrz, co robią Twoje myśli (30 s przerwy). Zwróć uwagę na to, że jeżeli potrafisz obserwować swoje myśli, to nie możesz być swoimi myślami.
(Oprac. własne na podstawie Russ Harris, 2024)

Jeżeli uważnie wykonasz to ćwiczenie, być może zauważysz, że to „dziwne”. Zwykle myślimy, że to, co mówi nasz umysł, to stuprocentowa prawda. Okazuje się jednak, że może być inaczej. Z jednej strony może być to szokujące, z drugiej – daje nadzieję. Bo jeśli myśli podsuwa nam umysł, a my możemy na nie patrzeć, to możemy też na nie reagować. Warto tu wspomnieć kolejny ważny aspekt, albowiem „nie masz kontroli nad swoimi myślami”. Jeśli myśli są wytworem biologicznej funkcji naszego mózgu, a świadomość ewolucyjnie przyszła nam „później”, wraz z rozwojem przedczołowej i czołowej kor...