Przyjaźń jest postrzegana jako piękny, ale rzadki kwiat, wymagający ciągłej pielęgnacji. Taki jej obraz wynosimy przede wszystkim z lektur dzieciństwa i młodości. Wiele uwagi poświecili przyjaźni filozofowie (np. Arystoteles) czy etycy (np. Maria Ossowska). W słownikach języka polskiego definiowana jest za pomocą takich pojęć, jak życzliwość, szczerość, bliskość, serdeczność, lojalność, możność liczenia na kogoś. Za to w podstawowych słownikach psychologicznych, dostępnych w Stanach Zjednoczonych, w ogóle nie ma hasła „przyjaźń”.
Przyjaźń definiuję jako dające się obserwować zachowanie wyrażające potrzebę bliskości, przywiązania czy kontaktu. Ludzie, którzy się przyjaźnią, czerpią satysfakcję z przebywania razem, dzielenia się radościami i smutkami, szczerze i bezinteresownie. Towarzyszy temu wzajemność zachowań, względny brak zazdrości, wyrozumiałość, lojalność, solidarność, poczucie równości, altruizm, w dużej mierze – wspólnota poglądów i opinii. Jeśli powyższą charakterystykę przyjmiemy jako opisową definicję pełnej przyjaźni, to trzeba się zgodzić, że jest ona zarówno pożądanym, jak rzadkim doświadczeniem czy „stanem ducha”.
W przyjaźni da się wyróżnić dwa elementy: wrodzony i nabyty, instynktowny i wyuczony, przekazywany genetycznie i stanowiący rezultat skomplikowanej interakcji czynników wewnętrznych i środowiskowych. W niedalekiej przeszłości miały miejsce gwałtowne spory uczonych preferujących genetyczne lub środowiskowe podejście do kształtowania się osobowości człowieka. Dziś zdecydowanie przeważa podejście interakcyjne, które zakłada istnienie i współdziałanie wielu czynników. Jedne z nich są zakodowane, inne znajdują się w środowisku. Jednak większość jest wciąż mało poznana.
Zachowania, które wyrażają więź społeczną, bliskość, ale również chęć zabawy czy dotyku, można określić jako „przywiązaniowe” czy „przyjazne”. Aby oswoić zwierzę, musimy ułatwić mu zastąpienie lęku przed człowiekiem pragnieniem bliskości, ocierania się, jedzenia z ręki itp. W efekcie oswajający stanie się obiektem pożądanym. Wychowanie dzieci i jego efekty pod pewnymi względami przypominają proces oswajania. Pozytywnym skutkiem obu procesów jest przywiązanie do „stada”. Negatywnym efektem – wzbudzenie lęku, agresji i wrogości.
Wśród ssaków, a więc i wśród ludzi, powszechne są zachowania przywiazaniowe (przyjazne), do których zaliczymy: zdolność do opieki nad potomstwem, zdolność do współpracy w grupie (w stadzie, np. w czasie polowania zwierząt drapieżnych), złożone procesy towarzyszące reprodukcji, czy też zdolność do zmiany orientacji gatunkowej, co ma miejsce w procesie oswajania dzikich zwierząt. Nie ulega wątpliwości, że takie zachowania, nazywane też instynktownymi, mają decydujące znaczenie dla przetrwania zwierząt wyższych. Wszystko wskazuje na to, że zdolność do przyjaźni i jej przeżywanie pojawiają się wcześnie w...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
