Przenikające się światy

Sen możemy podzielić na cztery fazy i dwa rodzaje: REM (szybkie ruchy gałek ocznych) i NREM (sen wolnofalowy). W jednym, około 90-minutowym cyklu następują po sobie trzy fazy NREM, a następnie faza REM snu. Aby się wyspać, w ciągu nocy powinniśmy przespać kilka takich pełnych cykli. W ostatniej fazie cyklu, w fazie REM, najczęściej pojawiają się sny, zarówno te przyjemne, jak i te przerażające.

Wielu badaczy uważa, że sny i rzeczywistość oddziałują na siebie. Przeprowadzane przez nich badania pokazują, że sny mogą mieć wpływ na nasz nastrój, dobrostan psychiczny, równowagę psychiczną, a nawet kreatywność. Z kolei to, co przeżywamy w dzień, nie pozostaje bez znaczenia dla nocnych wizji. – Badacze myśleli kiedyś, że sen jest jak śpiączka. Nic bardziej mylnego – mówi dr Matthew Walker, dyrektor Center for Human Sleep Science przy Uniwersytecie Kalifornia.

Sny w codzienności

Czy sny mogą mieć wpływ na nasze życie? Próby udzielenia odpowiedzi na to pytanie podjął się badacz snów, dr Michael Schredl. Jego badania sugerują, że raz na jakiś czas (minimum dwa razy do roku) sny z poprzedniej nocy sprawiają, że w ciągu dnia mamy déjà vu, przypomina nam się przeszłość, zwracamy uwagę na coś, co do tej pory nie było istotne, myślimy o kontakcie z osobą, która nam się śniła. Nasz sen może również stać się inspiracją artystyczną, przynieść rozwiązanie problemu, a także – i bardzo często tak bywa – ma wpływ na nasz nastrój w ciągu dnia.

Schredl jest zatem przekonany, że sny mogą mieć realny wpływ na nasze życie i samopoczucie. Według niego silniej oddziałują na nas sny nieprzyjemne, a różnice płciowe, które zaobserwowano w badaniach, wynikają wyłącznie z tego, że kobiety pamiętają swoje sny częściej niż mężczyźni.

Zdaniem innego badacza snów, dr. Patricka McNamary, psychologa z Boston University, wpływ snów na interakcje międzyludzkie jest równie duży co... niedoceniany. McNamara jest zdania, że funkcją snów jest symulowanie interakcji z ludźmi. Dlaczego mózg miałby odtwarzać kontakty we śnie? Bo one są dla nas najważniejsze – odpowiada McNamara. W końcu jesteśmy zwierzętami stadnymi – przekonuje.

Sny z fazy REM częściej dotyczą agresywnych interakcji, a z fazy NREM – przyjaznych, opartych na współpracy. W fazie REM aktywne są amygdala i układ limbiczny (odpowiedzialne za przetwarzanie emocjonalne). W miarę upływu nocy wzorce aktywności tych obszarów stają się bardziej intensywne i w związku z tym z większym prawdopodobieństwem mogą wpływać na nastrój po przebudzeniu. Jeśli dana osoba będzie pamiętała swój sen rano, to jej nastrój może być związany z treścią niedawnego snu.

Badania Dona Kuikena i Shelley Sikory sugerują, że 13 proc. badanych ma znaczące sny raz w miesiącu, 25 proc. – raz na kwartał, a około 44 proc. tylko dwa razy w roku. Sny mogą też wpływać wtórnie na nasz nastrój, kiedy opowiadamy je lub omawiamy z innymi. A opowiadamy o nich bardzo często. Jak pokazują badania, nawet 98 proc. osób dzieli się treścią zapamiętanych snów z kimś bliskim – najczęściej opowiadamy innym sny przerażające lub dziwaczne.

Koszmary psują nastrój?

Czasami w nocy zrywamy się mokrzy od potu, z sercem walącym, jak po szybkim biegu, z krzykiem na ustach. To koszmar, zły sen, mówimy sobie i prędzej czy później wyrzucamy go z pamięci. Niektórzy badacze uważają jednak, że koszmarne sny zostają w nas na dłużej, zwiększając odczuwane za dnia negatywne pobudzenie, czyli psują nam nastrój.

W badaniu autorstwa Jan Roberts z University of Sydney ochotników zapytano o ich codzienne życie i koszmary nocne, które przyśniły się im w ostatnim roku. Oszacowywano też poziom przeżywanego przez nich stresu. Przystępując do badania, naukowcy chcieli m.in. sprawdzić, czy w tym przypadku działa tzw. teoria redukcji napięcia (ang. tension reduction hypothesis). Według niej złe sny śnione w nocy obniżają poziom niepokoju w dzień. Uzyskane wyniki badań kazały naukowcom uznać tę hipotezę za wątpliwą. Stwierdzono, że im większy lęk odczuwali badani przy nagłym wybudzeniu ze snu, tym silniejsze napięcie odczuwali w trakcie dnia.

– Istnieje podejrzenie, że mózgi osób odczuwających bardzo silny lęk funkcjonują inaczej niż reszty, i dlatego emocjonalne przetwarzanie snów również u nich szwankuje – uważa Tore Nielsen, dyrektor Laboratorium Snu i Koszmarów z Université de Montréal.

Wyniki jego badań są zgodne z otrzymanymi przez zespół Jan Roberts. Kanadyjscy naukowcy pokazywali badanym tuż przed snem budzące niepokój filmy (np. o kobiecie, której ktoś grozi nożem i wciąga do samochodu). Kiedy to samo pokazano im po wybudzeniu, osoby, które pozbawiono fazy REM snu (czyli tej, w której śnimy) były mniej emocjonalnie poruszone niż badani, których pozbawiono innych...