Ofiary niezdarnego mózgu

Każdy człowiek we właściwy sobie sposób organizuje informacje docierające z poszczególnych narządów zmysłów – jedni radzą sobie z tym lepiej, inni gorzej. Niekiedy pod wpływem przeciążenia układu nerwowego każdemu z nas zdarza się, że wszystko leci z rąk, potykamy się na prostej drodze, nie bardzo wiadomo, w którą stronę skręcić, żeby najszybciej dotrzeć do celu. Mamy „gorszy dzień”. Jednak u niektórych osób zaobserwować można wyraźne nieprawidłowości w przetwarzaniu wrażeń zmysłowych, przejawiające się niewłaściwymi reakcjami ruchowymi. Ludzie cierpiący na dyspraksję funkcjonują w ten sposób zawsze. Dyspraksja – nazywana chroniczną niezdarnością – to zaburzenie neurologiczne objawiające się trudnościami planowania i wykonywania w prawidłowej sekwencji ruchów (niewyuczonych i nieuwewnętrznionych). Dyspraktyk nie reaguje adekwatnie do wymogów otoczenia, ponieważ jego układ nerwowy nie radzi sobie z przetwarzaniem docierających do niego bodźców.

Informacje w filtrze

Wrażenia z poszczególnych zmysłów rzadko są uświadamiane w izolacji (równocześnie słyszymy bulgotanie zupy, widzimy ją, czujemy jej zapach i ciepło). Stają się one integralnymi składnikami całościowego spostrzegania, które ma charakter złożony i wielozmysłowy (Bogdanowicz, 1997). Proces ten odbywa się na ogół bez udziału świadomości i wymaga współpracy wielu struktur mózgu. Jak to się dzieje?
Wszystkie wrażenia zmysłowe z ciała płyną do pnia mózgu, gdzie zlokalizowany jest twór siatkowaty. Ta niewielka sieć neuronalna, należąca do najwcześniej rozwijających się obszarów, ma bardzo dużo połączeń nerwowych ze wszystkimi układami zmysłów, neuronami ruchowymi oraz większością struktur w ośrodkowym układzie nerwowym. Zdecydowana większość impulsów sensorycznych jest filtrowana przez twór siatkowaty, który przepuszcza do wyższych struktur tylko ważne informacje.

W zakresie regulacji postawy i napięcia mięśniowego z tworem siatkowatym ściśle współpracuje okalający pień móżdżek. Prawidłowa postawa ciała może być zachowana dzięki równowadze, jaka istnieje pomiędzy stale napływającymi informacjami dośrodkowymi z receptorów obwodowych do móżdżku a odpowiedzią przekazywaną poprzez ośrodki systemu motorycznego do komórek ruchowych rdzenia przedłużonego i kręgowego oraz związanych z nimi mięśni. Móżdżek koordynuje przetwarzanie i zestrajanie wrażeń przedsionkowych i proprioceptywnych, informujących o ułożeniu ciała w przestrzeni.
Kolejny etap przetwarzania sensorycznego dokonuje się we wzgórzu (nazywanym często „bramą świadomości”), które odbiera i przekazuje informacje sensoryczne do różnych obszarów kory mózgowej. Pierwszorzędowe obszary kory projekcyjnej, znajdujące się w różnych płatach mózgu, odbierają wrażenia z poszczególnych zmysłów. Przylegają do nich wtórne obszary projekcyjno-kojarzeniowe, gdzie następuje analiza stresu i całości znaczeniowych bodźców. Ostatecznie integracja i świadoma interpretacja informacji o różnych modalnościach dokonuje się na poziomie trzeciorzędowej kory.
Z punktu widzenia teorii integracji sensorycznej, dla poprawnego wykonywania aktywności ruchowych konieczne jest, by przetwarzanie w niższych strukturach układu nerwowego przebiegało sprawnie i bez zakłóceń, ponieważ odbije się to na pracy wyżej położonych ośrodków.

Bez wewnętrznego napędu

Wyniki badań wskazują, że połączenia nerwowe między ośrodkami w centralnym układzie nerwowym odpowiadającymi za poszczególne zmysły istnieją od urodzenia, niemniej w ich ostatecznym kształtowaniu istotną rolę odgrywa doświadczenie (Vasta, Haith, Miller, 1995).
W normalnym rozwoju dziecka dokonuje się sekwencyjne doskonalenie procesów integracji sensorycznej – zachowania złożone wyrastają na bazie bardziej podstawowych, wcześniej opanowanych. Obecne w aktywności ruchowej noworodka odruchy toniczne, kontrolowane z poziomu rdzenia i pnia mózgu, są bazą dalszego rozwoju ruchowego. Jednocześnie, stopniowo pojawiają się reakcje nastawcze związane z prawidłowym ustawieniem głowy i kończyn względem tułowia. Zaniknięcie około 5. miesiąca życia odruchów tonicznych poz...