Chcesz lepiej poznać ten temat? Sprawdź nasz artykuł: Najlepsze jeszcze przede mną. Jak kocha dojrzała kobieta?
POLECAMY
Nawet w sytuacji, kiedy jesteśmy w bardzo satysfakcjonującym związku, warto pamiętać, że każda relacja przechodzi przez różne etapy, a uważność pozwala nam zauważać subtelne zmiany w tym obszarze. Opierając się na trójczynnikowej koncepcji miłości stworzonej przez Roberta Sternberga, możemy wyróżnić trzy składowe miłości: namiętność, intymność i zaangażowanie. Namiętność wyraża się przez silne emocje, pragnienie bliskości fizycznej, pobudzenie i potrzebę seksualną. Charakteryzuje się dużą dynamiką, szybko osiąga poziom najwyższego natężenia i szybko opada. Z badań wynika, że zaczyna wygasać po dwóch latach trwania relacji. Intymność Sternberg określił jako pozytywne uczucia oraz towarzyszące im działania w postaci troski o dobro partnera, przeżywanie szczęścia w jego obecności, wzajemne zrozumienie, dawanie i otrzymywanie wsparcia emocjonalnego. Dynamika intymności jest łagodna i rozwija się wraz z trwaniem relacji. Ostatnim komponentem miłości jest zaangażowanie, zwane również zobowiązaniem. Jest ono wynikiem świadomej decyzji dotyczącej pozostawania w związku oraz chęci utrzymania go w przyszłości. Jest to najbardziej stabilny czynnik miłości, który związany jest z podejmowaniem i odpowiedzialnym realizowaniem zobowiązań wobec siebie i partnera, w tym również odpowiedzialności za relacje intymne.
Jak zmieniają się miłość i intymność?
Na podstawie trójczynnikowej koncepcji miłości Bogdan Wojciszke wyróżnił pięć faz rozwoju związku miłosnego1. Pierwszą fazą zazwyczaj jest zakochanie, które trwa dość krótko, jest intensywne, a jego główną składową jest namiętność. Jeśli miłość zostanie odwzajemniona, związek przechodzi do etapu romantycznych początków, kiedy również dominuje namiętność, ale z czasem może dołączyć także zaangażowanie. Kolejnym etapem, w którym występują równocześnie namiętność, zaangażowanie i intymność – jest związek kompletny. Jest on najbardziej dojrzałą formą relacji. Dynamika relacji nie zatrzymuje się w tym momencie i kolejnym etapem jest związek przyjacielski, w którym zaangażowanie i intymność utrzymują się na dość wysokim poziomie, jednak brakuje namiętności. Z kolei brak rozwoju i umiejętności podtrzymania zaangażowania, intymności i namiętności prowadzi do związku pustego i w konsekwencji do jego rozpadu.
Analizując koncepcje miłości, warto zwrócić uwagę na rozwojową perspektywę przeżywania miłości, w tym również bliskości w wymiarze seksualnym. Przyjęcie tej perspektywy pozwala na zauważenie, w jaki sposób poszczególne składowe wpływają na siebie wzajemnie: namiętność może być modyfikowana przez zaangażowanie i intymność, a samo zaangażowanie oddziałuje pozytywnie na intymność i reguluje potrzeby seksualne. Rozwój człowieka jest wypadkową wielu czynników biologicznych i psychologicznych, a także stymulacji dostarczanej przez środowisko zewnętrzne. Jednocześnie, zmiany zachodzące w osobie mogą przekładać się na dynamikę pary i postrzeganie relacji.
Świadomi tej zmienności, możemy podjąć działania, dzięki którym osiągniemy długie i satysfakcjonujące życie seksualne. Jednym z nich jest praktykowanie uważności.
Obecnie koncepcja mindfulness jest włączana w wiele procesów psychoterapeutycznych, w tym również w pracy w obszarach związanych z seksualnością. Jednym z modeli, w których uważność stanowi element procesu, jest koncepcja good-enough sex stworzona przez Michaela Metza i Barry’ego McCarthy’ego. Jednym z jej założeń jest przeniesienie uwagi i skupienia ze sprawności seksualnej na jakość relacji intymnej, w której ważną rolę odgrywają przyjemność, szczęście i emocjonalna bliskość. Para tworzy „intymny zespół”, w którym każdy z partnerów bierze odpowiedzialność za pracę nad zmianą. Opierając się na tym modelu, uwzględniamy aspekt emocjonalny, który odnosi się do wzajemnej akceptacji siebie i partnera seksualnego, a także do akceptacji ciał i potrzeb seksualnych. Aspekt behawioralny tego modelu obejmuje m.in. pracę nad rozwijaniem uważności w wymiarze relacji seksualnej. Seks staje się obszarem do rozwoju, wspólnych eksperymentów, zabawy i eksploracji, która może następować jedynie w bezpiecznej relacji opartej na bliskości, szacunku i zaufaniu, w której każdy z partnerów posiada umiejętność skupienia się na doświadczaniu przyjemności „tu i teraz”, a także wolność bycia sobą. Jednym z wyznaczników jakości seksu jest obecność zabawy i poczucia humoru.
Rozkwit relacji
Dla wielu par jakość relacji seksualnej obniża się wraz z długością trwania relacji. W początkowej fazie związku seks jest namiętny, częsty, a kontakt z partnerem jest silnie stymulujący, jednak z czasem reakcje organizmu ulegają zmianie, poddając się mechanizmowi habituacji. Jeśli zauważysz, że kontakty seksualne stały się bardziej „automatyczne” i nie sprawiają już takiej przyjemności, być może jest to czas, aby rozważyć wyłączenie autopilota i przejście w świadomy tryb bycia. Nasze potrzeby, tak jak i my, zmieniają się w ciągu życia i warto na bieżąco je badać. Praktyka „skanowania ciała” uczy zauważania wrażeń i sygnałów płynących z ciała. Zmiany nie muszą ograniczać się do doznań z ciała, mogą również obejmować nasze preferencje seksualne. Być może zachowania seksualne, które kiedyś były dla nas niedostępne, zmieniły się w fantazje, które chcemy zrealizować. Postawa otwartości i ciekawości wspiera ten proces.
Zarówno formalna praktyka uważności, jak i rozwijanie jej w relacji intymnej będą miały pozytywny wpływ na jakość życia. Z jednej strony liczne badania pokazują korzyści wynikające z praktyki mindfulness, takie jak m.in. redukcja napięcia, poprawa koncentracji, zwiększenie elastyczności poznawczej, ale warto także zauważyć, w jaki sposób regularna praktyka wpływa na jakość relacji.
Uważność uczy otwartości i akceptacji dla doświadczeń niezależnie od tego, jakie one w danej chwili są. Pozwala nam zauważać zarówno chwile, które przepełnione są radością, jak i zatrzymać się w momentach trudnych, albo uczy, jak być z dyskomfortem. Model „seksu wystarczająco dobrego” zwraca uwagę na docenianie i akceptację zmienności w seksualności danej pary. Jeśli zatem zauważamy sygnały świadczące o tym, że seks nie jest dla nas już tak satysfakcjonujący jak kiedyś, jest to przestrzeń na zatrzymanie się i podjęcie działań, aby to zmienić, a odpowiedzią jest zaproszenie uważności do swojego życia.
Ćwiczenie pierwsze
Aby ożywić relację seksualną, dobrze jest zacząć od samopoznania. Znajdź przestrzeń, w której czujesz się bezpiecznie i wiesz, że nic nie będzie Cię rozpraszać. Przygotuj sobie balsam do ciała lub oliwkę. Możesz usiąść, położyć się lub stać. Poczuj swój oddech w ciele, zauważ, gdzie czujesz go najwyraźniej. Następnie rozetrzyj w dłoniach balsam, dostrzegając, jaką ma konsystencję, temperaturę, zapach, kolor. Wykonaj delikatny masaż, rozpoczynając od stóp. Z otwartością i ciekawością zauważaj wrażenia w ciele. Przejdź kolejno przez swoje łydki i uda. Zobacz, jak odczuwasz swój dotyk, kiedy dotykasz ich zewnętrznych części, a kiedy wnętrza. Co jakiś czas powracaj do oddechu, badając, czy Twój dotyk wpłynął na jego zmianę. Używając balsamu, przesuwaj dłonie po kolejnych partiach swojego ciała: pośladkach, brzuchu, klatce piersiowej, szyi. Wymasuj swoje dłonie, ręce. Na końcu ćwiczenia zobacz, jakie wrażenia w ciele wywołuje dotyk w okolicy ust, twarzy, co się wydarza, kiedy masujesz swoje uszy. Bądź uważny na wszelkie reakcje swojego ciała. Po zakończeniu ćwiczenia daj sobie chwilę i odpowiedz na pytania: Jak się czułeś, wykonując to ćwiczenie? Czy odkryłeś coś nowego? Czy coś Cię zaskoczyło? Jak możesz to doświadczenie przenieść do relacji partnerskiej? Jeśli chcesz, możesz opowiedzieć o tym partnerowi lub partnerce.
Ćwiczenie drugie
Zanim wykonacie to ćwiczenie wspólnie, zastanówcie się nad własnymi preferencjami seksualnymi. Co w tym momencie jest dla Ciebie najbardziej atrakcyjne seksualnie czy pociągające? Jakie są Twoje obecne fantazje seksualne? Kiedy będziecie gotowi, przygotujcie przestrzeń, w której będziecie sami i nic nie będzie Was rozpraszać.
Waszym zadaniem będzie rozmowa na temat pragnień seksualnych. Wybierz treść, z którą czujesz się bezpiecznie. Opowiedz partnerowi lub partnerce o swojej fantazji, skupiając się na szczegółach, dzieląc się tym, co jest dla Ciebie najważniejsze lub najprzyjemniejsze. Kiedy jedna osoba mówi o swoich pragnieniach, zadaniem drugiej jest uważne słuchanie z jednoczesnym obserwowaniem wrażeń obecnych w ciele. Zwróć uwagę, czy słowa wypowiadane przez partnerkę lub partnera są dla Ciebie bodźcem seksualnym. Jeśli zauważysz głos wewnętrznego krytyka, nie poświęcaj mu uwagi i z łagodnością powróć do doznań w swoim ciele.
Kiedy pierwsza osoba zakończy swoją historię, będąc w kontakcie z własnym ciałem, sprawdźcie, na co macie ochotę. Czy chcecie zamienić się rolami teraz? A może drugą część ćwiczenia wykonacie innego dnia? Wszystko zależy od Was!
Ćwiczenie trzecie
To ćwiczenie stosowane podczas terapii seksuologicznej, do którego dołączono elementy praktyki uważności.
Znajdźcie przestrzeń, w której będziecie sami, z daleka od bodźców, które mogłyby Was rozpraszać. Zadbajcie również o czas, abyście nie musieli się spieszyć. Będziecie potrzebowali minimum godziny. Zo-
stawcie swoje oczekiwania i wyobrażenia o tym, co się wydarzy, zamiast tego otwórzcie się na doświadczenie. Zdecydujcie, kto z Was będzie osobą, która będzie dotykała, a kto osobą doświadczającą dotyku. Usiądźcie blisko siebie, niech Wasze dłonie się dotykają. Zauważ, jakie doznania pojawiają się w Twoim ciele, kiedy czujesz dotyk dłoni partnera lub partnerki. Gdzie czujesz te doznania? Zwróć uwagę na swój oddech. Jaki jest? W którym miejscu czujesz go najwyraźniej?
Następnie niech pierwsze z Was zacznie dotykać ciała drugiego, ale niech dotyk będzie świadomy i wolniejszy niż zazwyczaj. Zatrzymuj się przy każdej części ciała na kilka minut, próbuj dotykać w różny sposób, zmieniając siłę ucisku – możesz dotykać rękoma albo ustami czy językiem. Jednocześnie obserwuj wrażenia obecne w Twoim ciele, jak dotykanie partnerki lub partnera wpływa na Ciebie, co się dzieje z Twoim oddechem. Spróbuj zauważać każde doznanie. Bądź świadom swoich myśli i emocji.
Kontynuuj dotykanie partnera lub partnerki z jednoczesnym otwieraniem się na wrażenia zmysłowe. Być może słyszysz słowa partnera lub partnerki albo inne dźwięki? Może czujesz zapach tej osoby? Zauważaj także wrażenia, jakie wywołuje w Tobie dotykanie ciała bliskiej osoby. Obserwuj swoje doznania z otwartością i życzliwością. Jeśli zauważysz, że Twoja uwaga uległa rozproszeniu, nie oceniając, zaproś ją ponownie do „tu i teraz”.
Jeśli jesteś osobą, która doświadcza dotyku partnera lub partnerki, świadomie kieruj uwagę do miejsc, które są dotykane, zauważając wszelkie wrażenia obecne w tej części ciała. Jeśli zauważysz, że jakiś rodzaj dotyku lub miejsce, które partner lub partnerka obdarza uwagą, wywołuje Twój dyskomfort, powiedz o tym drugiej osobie. Podążaj uwagą za dotykiem partnera lub partnerki i sprawdzaj, jakie doznania wywołuje w Tobie ten dotyk. Zauważaj też swoje myśli i emocje, które są obecne.
Po upływie 30 minut zamieńcie się rolami, a po zakończeniu ćwiczenia znajdźcie czas, aby podzielić się swoimi emocjami związanymi z doświadczeniem czułego, uważnego dotyku.
