Pieniądze są tematem tabu, być może większym niż seks czy śmierć. Nie rozmawiają o nich dżentelmeni i nie jest w dobrym tonie przyznawać się, że one i dobra materialne mogą być głównym celem naszych działań. Osoby, które nagle się wzbogaciły i afiszują się swoją nową pozycją, nazywamy pogardliwie „nuworyszami” czy, bardziej swojsko, „nowobogackimi”. Z drugiej strony bieda i niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb materialnych są bardzo niepożądane i deprymujące. Powiedzenie głodnemu biedakowi, że „pieniądze szczęścia nie dają”, zakrawa na kiepski żart, ale ludzie bardzo bogaci bywają też bardzo nieszczęśliwi. Jaki jest zatem związek między dochodami a dobrostanem psychicznym? Albo szerzej – jaki wpływ na ludzką psychikę mają bieda i bogactwo?
Teoria ekonomii i zdrowy rozsądek podpowiadają nam, że lepiej mieć dużo pieniędzy i że bogatsi są bardziej zadowoleni z życia od biedniejszych. Psychologia społeczna podchodziła jednak z właściwą sobie podejrzliwością do tych twierdzeń i uczyniła wiele, by poddać je empirycznej weryfikacji. Okazało się więc, że w krajach rozwiniętych dobrostan psychiczny obywateli właściwie nie wzrasta w miarę dalszego bogacenia się, natomiast w krajach biednych wzrost gospodarczy poprawia zadowolenie z życia. W obrębie danego społeczeństwa ludzie bogaci uważają się za bardziej szczęśliwych niż ludzie biedniejsi od nich, aczkolwiek ta różnica nie jest duża. Co ciekawe, większa różnica w poczuciu szczęścia występuje między osobami o średnich dochodach a bardzo biednymi niż między bogatymi a mającymi średnie dochody.
To, że bogaci są bardziej zadowoleni, może wynikać z faktu, że ludziom szczęśliwym łatwiej zdobyć majątek. Przeglądając większość badań dotyczących związku dochodów i poczucia szczęścia, Ed Diener i Robert Biswas-Diener stwierdzili, że często tak właśnie jest. Na przykład zadowoleni z życia niepracujący łatwiej znajdowali pracę i z czasem osiągali wyższe dochody niż ich mniej zadowoleni rówieśnicy.
Szczęście może dawać pieniądze, a czy zdarza się odwrotnie? Najprościej zbadać, jak nagłe wzbogacenie wpływa na dobrostan człowieka. Naturalnymi kandydatami do tego typu analiz są osoby, które wygrały bardzo duże kwoty na loterii bądź odziedziczyły znaczny majątek. Badanie przeprowadzone przez Philipa Brickmana i jego współpracowników pokazało, że ludzie, którzy wygrali duże sumy pieniędzy na loterii, jakiś czas po wygranej byli tak samo zadowoleni z życia jak zwykli ludzie, a dodatkowo czerpali mniej satysfakcji z codziennych czynności. Pewna młoda bezrobotna wygrała w lotto ponad milion funtów. Po wygranej dalej nie pracowała. Kupiła sobie samochód, choć nie miała prawa jazdy i nie mogła nim jeździć. Wyszukane jedzenie jej nie posmakowało i pozostała przy ulubionych paluszkach rybnych, a większość z całej masy kupionych drogich ubrań oddał...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
