Wszyscy miewamy smutne myśli. Czasem czarno widzimy przyszłość. Zdarza się, że mówimy komuś: „Nie myśl już o tym”, „Nie wolno ci tak myśleć”, a sami bezkrytycznie przyjmujemy wiele przekonań.
Od sposobu myślenia o sobie i świecie zależą nasze zdrowie psychiczne i równowaga wewnętrzna. Popularne w psychoterapii koncepcje poznawcze i poznawczo-behawioralne, na przykład Aarona Becka, Alberta Ellisa czy Maxie Maultsby’ego, zakładają, że na nasze zachowanie istotny wpływ mają schematy poznawcze sięgające dzieciństwa i uruchamiane najczęściej w sposób nieświadomy. Schematy te są ukrytymi założeniami, rodzajem programu, zgodnie z którym działamy. Prowadzą one do określonych przekonań i automatycznych myśli (takich, które same pojawiają się w głowie), a te z kolei skutkują konkretnymi emocjami i zachowaniami. Złe myśli i przekonania oraz towarzyszące im błędy myślowe pojawiają się w depresji, w uzależnieniach, w chorobach i małżeńskich konfliktach. Oto najczęstsze z nich.
Czarne myśli
Aaron Beck w połowie lat 60. dwudziestego wieku zwrócił uwagę na specyficzny sposób myślenia osób z depresją. Osoby takie negatywnie i pesymistycznie oceniają siebie, świat i swoją przyszłość (tzw. triada poznawcza). Ich „depresyjne” przekonania i automatyczne myśli dotyczą: • siebie: „Jestem do niczego”, „Nie można mnie kochać”, „Wszystko, co robię, jest złe” • przeszłości: „Nic mi w życiu nie wychodzi”, „Zawsze byłem nieszczęśliwy”, „Zmarnowałem szansę” • przyszłości: „Nic mi się nie uda”, „Nigdy nie dostanę tego, czego chcę”, „Przyszłość jest beznadziejna”, „Może być tylko gorzej”, „Na nic lepszego nie zasłużyłem” • świata: „Na tym świecie nie warto żyć”, „Wszystkim jest obojętne, co się ze mną stanie”.
Takim przekonaniom i automatycznym myślom osób depresyjnych towarzyszą błędy myślowe. Należą do nich: • generalizowanie, czyli wyciąganie ogólnych wniosków z pojedynczych zdarzeń („Wszyscy są przeciwko mnie”, „Nikt mnie nie rozumie”, „Zawsze tak było i nigdy nie będzie lepiej”) • wyolbrzymianie stron negatywnych i pomniejszanie pozytywnych („To nieważne, ale za to tamto...”, „Tak, ale...”) • personalizacja, czyli przypisywanie sobie odpowiedzialności za wszystko, co się dzieje („To wszystko przeze mnie”, „To wyłącznie moja wina”, „Powinienem był...”) • myślenie w kategoriach „wszystko lub nic” („Jeśli nie zrobię tego najlepiej, to tak jakbym wcale nie zrobił”, „Kto nie myśli tak jak ja, jest moim wrogiem”) • wyolbrzymianie i katastrofizowanie („To już koniec”, „Nie wytrzymam tego”) • czytanie w myślach („Gdyby mnie kochał, nie zrobiłby tego”, „Powinien wiedzie...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
